Με το 2025 να πλησιάζει στο τέλος της, η Κύπρος αφήνει πίσω της μια χρονιά κατά την οποία το περιβάλλον ήταν ένα από τα –κυριολεκτικά– πιο καυτά θέματα στο νησί.
Ανησυχίες για τη συνεχιζόμενη λειψυδρία και τις αντίστοιχες συνέπειες για την τοπική γεωργία και την παροχή πόσιμου νερού, καλοκαίρι ρεκόρ με θερμοκρασίες άνω των 45 βαθμών Κελσίου, δασικές πυρκαγιές στη Λεμεσό τον Ιούλιο και τις καταστροφικές τους συνέπειες – και η πιο πρόσφατη, δυνατή βροχή που προκάλεσε πλημμύρες σε διάφορα μέρη του νησιού.
Εν τω μεταξύ, η Πάφος μέτρησε τουλάχιστον 540 παράνομες χωματερές, έπιπλα γραφείου από κρατικές αρχές βρέθηκαν απρόσεκτα πεταμένα σε χωράφι στο Γέρι, έκθεση ελέγχου κατέληξε στο συμπέρασμα της οικονομικής κακοδιαχείρισης του σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης για τον Ακάμα και οι αμμώδεις παραλίες μας έγιναν σημεία συλλογής πλαστικών.
Ωστόσο, εάν εφαρμοστούν σχετικά μέτρα, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιηθούν περαιτέρω περιβαλλοντικοί στρεσογόνοι παράγοντες.
Η ανάδειξη των περιβαλλοντικών ζητημάτων ως προτεραιότητα της κυβέρνησης θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση της πίεσης στο τοπικό οικοσύστημα –και στην κοινωνία γενικότερα– που είναι ακριβώς το ζήτημα.
Ο εντοπισμός των αιτιών της περιβαλλοντικής πίεσης ή χειρότερα, των καταστροφών, είναι μια χρονοβόρα επιχείρηση. Συχνά καταλήγει σε μια πράξη εξισορρόπησης ανάμεσα σε ένα άπειρο παιχνίδι κατηγοριών και στη θεμιτή απαίτηση να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι.
Η πίεση είναι συνήθως ο μόνος τρόπος για την επίτευξη μόνιμων αλλαγών, και εδώ είναι που δημιουργούνται εξωτερικοί μηχανισμοί ελέγχου.
Μια έκθεση ελέγχου που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2025 διαπίστωσε «σημαντική απροθυμία εκ μέρους του [κυπριακού] κράτους να λάβει δραστικά και άμεσα μέτρα» για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών παραβιάσεων.
Και, όπως συμβαίνει με τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη, η ΕΕ συχνά παρεμβαίνει ως άλλος υποκινητής αυτής της πίεσης.
Από τον Δεκέμβριο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κινήσει δέκα ενεργές διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Κύπρου σε σχέση με περιβαλλοντικές πολιτικές.
«Επί χρόνια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντόπισε ότι στην Κύπρο υπάρχει συστημική κατάχρηση του Άρθρου 6.3 της Οδηγίας για τους Οικοτόπους σχετικά με την κατάλληλη περιβαλλοντική αξιολόγηση έργων στην Κύπρο», δήλωσε ο συντονιστής της εκστρατείας του BirdLife Τάσος Σιαλής στην Cyprus Mail τον Αύγουστο.
Οι υποθέσεις παράβασης που σχηματίστηκαν κατά της Κύπρου κυμαίνονται από τη μη συμμορφούμενη λειτουργία διαφόρων ΧΥΤΑ έως την «κακή εφαρμογή» των οδηγιών σχετικά με τους ΧΥΤΑ, τις εκπομπές και τα απόβλητα.
Αυτές οι υποθέσεις παραβίασης περιλαμβάνουν σοβαρά ζητήματα που ασκούν πίεση στο περιβάλλον του νησιού.
Ενώ πρέπει να αναφερθεί ότι άλλα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας και του Βελγίου, αντιμετωπίζουν παρόμοιο αριθμό διαδικασιών επί παραβάσει, οι υποθέσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος έχουν ήδη προχωρήσει στις περισσότερες περιπτώσεις στο δεύτερο ή τρίτο στάδιο της διαδικασίας.
Αυτό σημαίνει ότι η Κύπρος δεν έχει λάβει μέτρα παρά το γεγονός ότι η ΕΕ έχει στείλει σχετική επίσημη ειδοποίηση ή επιστολή αιτιολογημένης γνώμης, στην οποία ζητά από τη χώρα να κινήσει διορθωτικά μέτρα – και αναπόφευκτα θέτει το ερώτημα γιατί συμβαίνει αυτό.
«Σε μια κρίσιμη στιγμή όπως αυτή, η κυβέρνηση δεν απάντησε όπως θα έπρεπε», είπε ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης σε τηλεοπτικό διάγγελμα μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στη Λεμεσό το καλοκαίρι.
Είπε ότι η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να εξετάσει εάν, πώς και γιατί τα πράγματα λειτούργησαν ή δεν λειτούργησαν με τον τρόπο που λειτουργούσαν και υποσχέθηκε ότι τα ευρήματα θα δημοσιοποιηθούν. Και μάλιστα, ήταν με την κυβέρνηση αμέσως μετά την απόφαση να μεταβιβάσει τον έλεγχο των δασικών δασοπυρόσβεσης στο υπουργείο Εσωτερικών.
Ενώ η απόφαση ελήφθη ξεκάθαρα σε μια προσπάθεια βελτίωσης των ροών εργασίας και της ετοιμότητας για μελλοντικές πυρκαγιές, αντιμετωπίστηκε με κριτική από τον επικεφαλής του δασαρχείου Σάββα Ιεζεκιήλ, ο οποίος προειδοποίησε για τις «δυσμενείς και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις».
Το όλο σκηνικό έμοιαζε με βιαστική –και ελαφρώς αδέξια– προσπάθεια να φανεί ότι η κυβέρνηση εφαρμόζει δημοσίως απαιτούμενες αλλαγές, επίδοση ευθύνης, της οποίας η αποτελεσματικότητα δεν έχει ακόμη αποδειχθεί.
Σε πρόσφατη συζήτηση για τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης για το 2026, ο βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων Χαράλαμπος Θεοπέμπτου προειδοποίησε ότι η Κύπρος απέχει πολύ από την εκπλήρωση των υποχρεώσεών της στην ΕΕ, επισημαίνοντας τις συνεχιζόμενες αποτυχίες στη διαχείριση των απορριμμάτων και την ενεργειακή πολιτική.
Ένα από τα παραδείγματα που ανέφερε, ήταν ότι σχεδόν δύο χρόνια μετά την προθεσμία της ΕΕ για τη χωριστή συλλογή οργανικών απορριμμάτων, η εφαρμογή παραμένει αμελητέα και ότι παρά τα οργανικά απόβλητα που αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% των οικιακών απορριμμάτων, η Κύπρος εξακολουθεί να στερείται ουσιαστικού εθνικού συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων, παρά τα χρόνια προετοιμασίας.
Η ύπαρξη νομικών πλαισίων και κυβερνητικών προτεραιοτήτων είναι σημαντικό μέρος της εξίσωσης.
Με την Κύπρο να σπεύδει να προετοιμαστεί για την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, πολλά έργα που είχαν τεθεί εδώ και καιρό σε αναμονή ολοκληρώθηκαν, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων έργων σε δρόμους και δημιουργίας σύγχρονων στάσεων λεωφορείων, που μέχρι τώρα είτε ήταν ανύπαρκτες είτε στερούνταν επιλογών θέσεων.
Είναι απίθανο αυτό να ενθαρρύνει τους Κύπριους να στραφούν σε λεωφορεία και να χρησιμοποιούν λιγότερο τα αυτοκίνητά τους, δεδομένων των υφιστάμενων δρομολογίων των μέσων μαζικής μεταφοράς. Και μαντέψτε τι; Καμία από τις νέες στάσεις λεωφορείων δεν έχει κάδους απορριμμάτων. Κουτιά ενεργειακών ποτών και απορρίμματα τροφίμων έχουν ήδη συσσωρευτεί σε πολλά από αυτά. Πώς θα μπορούσε αυτό να είχε παραβλεφθεί στο στάδιο του σχεδιασμού;
Ολοκληρώνοντας αυτή την απογραφή των περιβαλλοντικών θεμάτων στο νησί, θέτω το ερώτημα πού αρχίζει και πού τελειώνει η κυβερνητική ευθύνη.
Οι φωτιές της Λεμεσού είναι ένα τρανό παράδειγμα αυτού. Εκθέσεις Αμερικανών ερευνητών που παρήγγειλε ο Χριστοδουλίδης τελικά διαπίστωσαν ότι τα πεταμένα τσιγάρα ήταν η αιτία των πυρκαγιών.
«Η αιτία της πυρκαγιάς ήταν ένα απρόσεκτα πεταμένο τσιγάρο που ήρθε σε επαφή με ξερή βλάστηση», ανέφερε η έκθεση.
Προκλητικά, θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί γιατί οι άνθρωποι συνεχίζουν να απορρίπτουν τα τσιγάρα στο περιβάλλον το 2025.
Οι κυβερνήσεις έχουν διπλή ευθύνη: να ενημερώνουν το κοινό και να επιβάλλουν τη νομοθεσία. Αυτό περιλαμβάνει την επιβολή προστίμων σε άτομα που απορρίπτουν σκουπίδια, είτε πρόκειται για παλιά έπιπλα είτε για κουτάκι αναψυκτικών – και είναι επιτακτική ανάγκη να τεθούν τα περιβαλλοντικά ζητήματα ως προτεραιότητα.
