Της Χριστίνας Μιχαηλίδη
Για αιώνες, οι άνθρωποι κοιτούσαν τη θάλασσα για θεραπεία. Στην Ευρώπη του 18ου αιώνα, οι γιατροί συνταγογραφούσαν λουτρά με θαλασσινό αέρα και θαλασσινό νερό ως φάρμακα για τη μελαγχολία και την κούραση. Αυτό αναφέρεται σήμερα από τους επιστήμονες ως έκθεση στον «μπλε χώρο», χρόνο που δαπανάται κοντά ή μέσα στο νερό. Μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να μειώσει το στρες, να βελτιώσει τον ύπνο και ακόμη και να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τον πόνο.
Στην Κύπρο αυτά τα οφέλη γίνονται αισθητά από πρώτο χέρι. Από το κολύμπι στο κρύο νερό μέχρι την ελεύθερη κατάδυση, περισσότεροι νησιώτες βρίσκουν παρηγοριά στη θάλασσα, όχι μόνο ως άθλημα αλλά ως θεραπεία.
«Δίνει σε κάποιον την αίσθηση ότι έχει κατακτήσει κάτι», λέει η Νόρα Χατζησωτηρίου του Χειμερινού Κολυμβητικού Ομίλου Αγίας Νάπας. «Το αίμα κάποιου κινείται πολύ γρήγορα, το οποίο προσφέρει ένα φυσικό καθαριστικό, και φυσικά κάποιος είναι πιο υγιής, που σημαίνει ότι είναι λιγότερο ευαίσθητος στο κρυολόγημα και τη γρίπη».
Για άλλους, η θεραπεία έρχεται στη σιωπή και όχι στην κίνηση. Στο Κέντρο Ελεύθερης Κατάδυσης στη Λεμεσό, που ιδρύθηκε από τον Παύλο Κουρτέλλα και τη σύντροφό του Nela Ukropcova – εκπαιδευτές, αθλητές και κάτοχοι εθνικών ρεκόρ – η θάλασσα είναι χώρος εστίασης και ηρεμίας.
«Φανταστείτε ότι η σιωπή όταν ο θόρυβος είναι σίγαση… είναι σαν στιγμιαίος διαλογισμός με ηρεμιστικό αποτέλεσμα», λέει η Ukropcova περιγράφοντας την αίσθηση του να είσαι κάτω από το νερό.
Ως κάποιος που έχει περάσει χρόνια σερφάροντας, αναγνωρίζω την ίδια αλλαγή, τον τρόπο που το νερό απαιτεί παρουσία. Όλος ο θόρυβος του φόντου εξαφανίζεται, αντικαθίσταται από τον ρυθμό, την αναπνοή και τη συντριβή των κυμάτων. Είναι ένα είδος ησυχίας που πολλοί στην Κύπρο στρέφονται για ισορροπία και διαύγεια.
Η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζει αυτό που περιγράφουν κολυμβητές όπως ο Χατζησωτηρίου και ο Ukropcova. Μελέτες στην περιβαλλοντική ψυχολογία έχουν βρει ότι ο χρόνος που περνάμε κοντά στη θάλασσα, αυτό που είναι γνωστό ως «έκθεση στο μπλε διάστημα» μπορεί να μειώσει τα επίπεδα κορτιζόλης, να βελτιώσει τη διάθεση και ακόμη και να αποκαταστήσει την εστίαση. Οι ρυθμικοί ήχοι των κυμάτων και η επανάληψη της κίνησης δημιουργούν αυτό που οι επιστήμονες αναφέρουν ως «μαλακή γοητεία», μια κατάσταση του νου που χαλαρώνει χωρίς να αποδεσμεύεται. Είναι ένα είδος φυσικού διαλογισμού, που οι ελεύθεροι δύτες λένε ότι αντικατοπτρίζει την ψυχική ηρεμία που βρίσκουν κάτω από την επιφάνεια.
«Όταν βυθιζόμαστε, εμφανίζεται ένα φαινόμενο που ονομάζεται απόκριση κατάδυσης θηλαστικών», εξηγεί η Ukropcova. «Ο καρδιακός ρυθμός επιβραδύνεται, η ροή του αίματος ανακατευθύνεται στην καρδιά και τον εγκέφαλο και αρχίζει μια πιο χαλαρή κατάσταση του σώματος». Αυτό το φυσικό αντανακλαστικό είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι ελεύθεροι δύτες αναφέρουν ότι αισθάνονται πιο ήρεμοι και συγκεντρωμένοι ακόμη και πολύ καιρό μετά την έξοδο από το νερό, προσθέτει.
Ο Σάββας Σάββα, εκπαιδευτής ελεύθερης κατάδυσης από το Free2Dive στη Λεμεσό, αποκαλεί την ελεύθερη κατάδυση «mindfulness in motion». Πριν από κάθε κατάδυση, οι δύτες επιβραδύνουν την αναπνοή τους, συγκεντρώνουν τις σκέψεις τους και εμπλέκονται στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα του σώματος, την ίδια διαδικασία που βοηθά στη ρύθμιση του στρες και προωθεί την ανάκαμψη.
«Κάθε κατάδυση είναι ένας διαλογισμός», λέει. «Η ελεύθερη κατάδυση εκπαιδεύει τόσο το σώμα όσο και το μυαλό να παραμένουν σταθερά υπό πίεση». Και οι δύο βλέπουν την ίδια μεταμόρφωση στους μαθητές τους, «Όταν βουτούν στο νερό, είναι παιχνιδιάρικοι, παρόντες… και ελεύθεροι», λέει η Ukropcova.
Δεν αναζητούν όλοι τη θεραπεία κάτω από την επιφάνεια, για κάποιους προέρχεται από το σοκ της ξαφνικής ψύχρας του νερού του χειμώνα.
Στην Αγία Νάπα, ο Όμιλος Χειμερινών Κολυμβητών έχει μετατρέψει το κολύμπι όλο το χρόνο σε κοινοτικό τελετουργικό. «Είναι και συντροφικότητα, η συνεύρεση», λέει ο Χατζησωτηρίου. «Το πρωινό κολύμπι έχει αντικαταστήσει τις επισκέψεις στο καφενείο του χωριού παλαιότερων εποχών».
Αυτή η αίσθηση σύνδεσης επεκτείνεται τώρα στο ετήσιο Φεστιβάλ Χειμερινών Κολυμβητών της Αγίας Νάπας του συλλόγου, το οποίο συγκέντρωσε σχεδόν 400 συμμετέχοντες αυτόν τον Ιανουάριο.
«Είμαστε υπερήφανοι για το φεστιβάλ μας», λέει. "Φέτος πήγαμε διεθνείς. Είμαστε μέλη των Διεθνών Χειμερινών Κολυμβητών και των Ενώσεων Open Water."
Με την υποστήριξη του δήμου, η εκδήλωση συνδυάζει συνεδρίες κολύμβησης, τάι τσι και γιόγκα καθώς και διαγωνισμούς τέχνης στην άμμο για παιδιά σχολείων της περιοχής και ακόμη και σπιτικό ταρχανά που προσφέρουν τα μέλη.
Για άλλους, το χειμερινό κολύμπι είναι περισσότερο μια μοναχική πράξη. Αυτό που ο ντόπιος κολυμβητής Νίκος Κυριακού, περιγράφει ως «ώρα μου» και προσωπική πρόκληση ενάντια στο κρύο. Άρχισε να κολυμπάει τους πιο κρύους μήνες μετά από χρόνια μάχης με τις αλλεργίες και την ιγμορίτιδα. «Από την απελπισία μου έδωσα μια δοκιμή στη θαλάσσια κολύμβηση και λειτούργησε καλύτερα από οποιοδήποτε φάρμακο», λέει. Αυτό που ξεκίνησε ως πείραμα υγείας σύντομα έγινε τρόπος ζωής.
«Το κρύο σε χτυπάει σαν σοκ, αλλά μετά χτυπούν οι ορμόνες της χαράς και προσθέτει: «Βγαίνω με μια πραγματική τόνωση της διάθεσης και περισσότερη ενέργεια, εκπαιδεύει επίσης τον αυτοέλεγχο, μαθαίνεις να πιέζεις τον εαυτό σου αντί να ενδίδεις στην άνεση».
Η συνήθεια έχει αλλάξει κάτι περισσότερο από την υγεία του, λέει ότι αρρωσταίνει σπάνια και νιώθει πιο δυνατός ψυχικά. Η συμβουλή του σε κάποιον που είναι περίεργος να δοκιμάσει τη χειμερινή κολύμβηση για πρώτη φορά: «Μην το πολυσκέφτεσαι, απλώς δοκίμασέ το, είναι υπέροχο για την υγεία και τη νοοτροπία σου και όχι, δεν θα αρρωστήσεις· στην πραγματικότητα είναι το αντίθετο».
Αυτό που κάνει αυτές τις εμπειρίες μοναδικά κυπριακές λέει ο Σάββας, είναι η ίδια η θάλασσα. «Η Κύπρος είναι ευλογημένη με εξαιρετική ορατότητα, μερικές φορές μέχρι και 40 μέτρα… αυτή η διαύγεια δίνει στους δύτες μια αίσθηση ατελείωτου χώρου και γαλήνης».
Οι ήπιες συνθήκες του νησιού επιτρέπουν το κολύμπι σχεδόν όλο το χρόνο, ενώ οι σπηλιές, τα ναυάγια και οι όρμοι προσφέρουν περιπέτεια και ηρεμία.
«Αλλά πέρα από τη γεωγραφία», λέει ο Σάββας, «η Κύπρος έχει μια ιδιαίτερη ηρεμία, μια αρχαία ενέργεια γείωσης. Η θάλασσα εδώ δεν σε δροσίζει απλώς - σε θεραπεύει».
Αυτό που φαίνεται να είναι το κοινό θέμα μεταξύ αυτών που επιστρέφουν στη θάλασσα ξανά και ξανά, είναι αυτό της ανανέωσης. Οι σύγχρονες μελέτες απηχούν αυτό που οι κολυμβητές γνωρίζουν ήδη διαισθητικά: ο χρόνος που περνάνε μέσα ή κοντά στη θάλασσα μειώνει τις ορμόνες του στρες, αποκαθιστά την εστίαση και ενισχύει τη φυσική ανθεκτικότητα του σώματος.
