Οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει μια ολοκληρωμένη ενεργειακή πολιτική που περιλαμβάνει τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Αυτό ήταν το θέμα στη διήμερη συνάντηση υψηλού επιπέδου της Συνεργασίας για τη Διατλαντική Ενεργειακή Συνεργασία (P-TEC) την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα, τοποθετώντας την Ελλάδα στο επίκεντρό της.
Αυτή ήταν η έκτη τέτοια ετήσια συνάντηση, αλλά ήταν η συμμετοχή τριών ανώτερων μελών της κυβέρνησης του Προέδρου Τραμπ που την έκανε τόσο ξεχωριστή. Ήταν ο υπουργός Ενέργειας Κρις Ράιτ, ο υπουργός Εσωτερικών και ο πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ενέργειας Νταγκ Μπουργκούμ και ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μάικλ Ρήγας, αλλά και η πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Κίμπερλι Γκιλφόιλ. Άλλοι Αμερικανοί παρευρισκόμενοι περιλάμβαναν αξιωματούχους από την US International Development Finance Corporation και την Τράπεζα Εξαγωγών-Εισαγωγών των ΗΠΑ. Ούτε οι Βρυξέλλες δεν μπορούν να καυχηθούν ότι έχουν προσελκύσει τόσο πολλούς ανώτερους Αμερικανούς αξιωματούχους ταυτόχρονα.
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης παρατήρησε σωστά ότι «η παρουσία μιας τόσο μεγάλης αμερικανικής αντιπροσωπείας στην πατρίδα μας την περασμένη εβδομάδα απέδειξε ακριβώς την κομβική σημασία της Ελλάδας».
Εξίσου σημαντική ήταν η παρουσία των υπουργών ενέργειας από 25 χώρες σε όλη την Ευρώπη, με εκπροσώπηση όλων των χωρών της νοτιοανατολικής και κεντρικής Ευρώπης.
Η συμμετοχή του πρέσβη Guilfoyle διασφαλίζει ότι η P-TEC θα παρακολουθείται ενεργά. Έχει αποστολή να ενισχύσει τη συμμαχία ΗΠΑ-Ελλάδας, εστιάζοντας στην άμυνα, την ενέργεια και τους οικονομικούς δεσμούς. Είναι μακροχρόνια πιστή του Τραμπ, με τον πρόεδρο να την αποκαλεί «στενή φίλη και σύμμαχο».
«Είναι απόλυτα κατάλληλη για να καλλιεργήσει ισχυρές διμερείς σχέσεις με την Ελλάδα, προωθώντας τα συμφέροντά μας σε θέματα που κυμαίνονται από την αμυντική συνεργασία μέχρι το εμπόριο και την οικονομική καινοτομία», είπε.
Η P-TEC ήταν μια από τις πιο σημαντικές συγκεντρώσεις ενέργειας στην Αθήνα μέχρι σήμερα, που χαρακτηρίζεται από αισιοδοξία και φιλοδοξία. Η Ελλάδα αναδείχθηκε ως βασικός ενεργειακός και έμπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ στη νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά και ως κλειδί για το άνοιγμα της Ανατολικής Μεσογείου. Η γεωγραφική του θέση και η ενεργειακή του υποδομή ταιριάζουν κατεξοχήν σε αυτόν τον ρόλο: τερματικοί σταθμοί εισαγωγής LNG στην Αλεξανδρούπολη και τη Ρεβυθούσα, ο Διασυνδετικός Διασυνδέτης φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB), ο αναδιαμορφωμένος Διαβαλκανικός αγωγός και ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου που εκτείνεται μέσω της Ελλάδας στην Ευρώπη. Η Ελλάδα αναπτύσσει επίσης δύο νέους τερματικούς σταθμούς εισαγωγής LNG και τον Vertical Gas Corridor, ένα δίκτυο αγωγών που περνά από την Ελλάδα μέσω της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Μολδαβίας στην Ουκρανία.
Γινόμαστε μάρτυρες της ανάπτυξης ενός νέου ενεργειακού και γεωπολιτικού τοπίου για την περιοχή.
Η Ευρώπη συμφώνησε τον Οκτώβριο να καταργήσει σταδιακά όλες τις εισαγωγές αερίου και LNG από τους ρωσικούς αγωγούς, με πλήρη απαγόρευση να τεθεί σε ισχύ έως τα τέλη του 2027.
Επιπλέον, τον Ιούλιο, η ΕΕ δεσμεύτηκε να εισάγει ενεργειακά προϊόντα των ΗΠΑ αξίας έως και 750 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2028, κυρίως LNG. Αυτή η δέσμευση ήταν μέρος μιας ευρύτερης εμπορικής και δασμολογικής συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, με στόχο την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας αντικαθιστώντας τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας.
Αυτό είναι το σκηνικό που έκανε την P-TEC τόσο ξεχωριστή, καθώς οι χώρες της περιοχής προσπαθούν να εξασφαλίσουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Η στρατηγική των ΗΠΑ για την ευρύτερη περιοχή, που περιλαμβάνει έναν διάδρομο από την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη προς την Ανατολική Μεσόγειο – από την Ουκρανία μέχρι το Ισραήλ – έχει τρεις άξονες:
Αυτό καθοδηγείται από ειδικά επιλεγμένους πρεσβευτές των ΗΠΑ στην Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Τουρκία – όλοι στενοί συνεργάτες του Trump – καθώς και ο Massad Bulos, πεθερός της κόρης του Trump, που διορίστηκε από τον Trump ως ανώτερος σύμβουλός του για τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Είναι σε θέση να διαμορφώσουν τις πολιτικές του Τραμπ στην περιοχή.
Η επίτευξη αυτής της στρατηγικής απαιτεί επίλυση των βασικών προβλημάτων που επηρεάζουν αυτό το μέρος του κόσμου, από τις θαλάσσιες διαφορές, μέχρι το Κυπριακό και την ένταση μεταξύ Τουρκίας, Ελλάδας και Ισραήλ.
Με βάση την εμπειρία με τη Γάζα και προς υποστήριξη αυτής της στρατηγικής, οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να εμπλακούν ενεργά στη διευθέτηση περιφερειακών διαφορών και, όπου χρειάζεται, να επιβάλουν λύσεις, για να φέρουν σταθερότητα.
Οι ΗΠΑ έχουν προσδιορίσει την Ελλάδα ως κεντρική θέση για τον τερματισμό της ευρωπαϊκής εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια. Η P-TEC τόνισε το ρόλο της χώρας ως βασικής πύλης για τα αμερικανικά σχέδια LNG και ενέργειας για την ευρύτερη περιοχή.
Η άλλη διάσταση αυτής της στρατηγικής – με επίκεντρο την ενεργειακή κυριαρχία των ΗΠΑ – είναι η επέκταση και η ενίσχυση του ρόλου των αμερικανικών μεγάλων εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή.
Η P-TEC ήταν μάρτυρας της υπογραφής της πρώτης μακροπρόθεσμης σύμβασης LNG στην Ελλάδα μεταξύ της αμερικανικής Venture Global και της ΔΕΠΑ/ΑΚΤΩΡ για 0,7 bcm/έτος από το 2030, αυξανόμενη στα 2 bcm/έτος.
Μια βασική συμφωνία που υπογράφηκε κατά τη διάρκεια της P-TEC ήταν η ExxonMobil να συμμετάσχει κατά 60% στο τεμάχιο 2 της Ελλάδας στο βορειοδυτικό Ιόνιο Πέλαγος, με σχέδιο να πραγματοποιήσει γεωτρήσεις το 2027.
Επιπλέον, σε μια πολύ σημαντική εξέλιξη, η κοινοπραξία Chevron-Helleniq Energy επιλέχθηκε ως προτιμώμενος επενδυτής για τέσσερα τετράγωνα νότια της Κρήτης.
Αυτές οι συμφωνίες ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο στην εξερεύνηση υδρογονανθράκων και έχουν σημαντικό γεωπολιτικό βάρος για την Ελλάδα, την ευρύτερη περιοχή, τις σχέσεις με την Τουρκία και τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η ExxonMobil και η Chevron έχουν επίσης αυξήσει το αποτύπωμά τους στην Αίγυπτο τα τελευταία χρόνια. Την περασμένη εβδομάδα απέκτησαν βαθιά υπεράκτια έκταση δίπλα στα υπάρχοντα τετράγωνά τους στην ανοικτή θάλασσα της Αιγύπτου.
Η Chevron, και χωριστά αξιωματούχοι των ΗΠΑ, επισκέφτηκαν επίσης τη Λιβύη για να διερευνήσουν πιθανή επιστροφή στη χώρα. Η εισβολή της Chevron στη Λιβύη καθώς και στα νότια της Κρήτης απαιτεί την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από το θαλάσσιο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης. Αυτή είναι η αρμοδιότητα του Μπούλος.
Σχετική είναι η προσφορά του Μητσοτάκη στις 17 Οκτωβρίου για σύγκληση συνάντησης/φόρουμ, καλώντας την Τουρκία, την Αίγυπτο, την Κύπρο και τη Λιβύη να συναντηθούν και να επιλύσουν διαφορές για τις θαλάσσιες ζώνες και συναφή θέματα. Είναι μέρος αυτής της συνολικής στρατηγικής και είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Στο περιθώριο του P-TEC, συναντήθηκαν οι υπουργοί Ενέργειας των ΗΠΑ, της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ για την αναβίωση του σχήματος 3+1. Επαναβεβαίωσαν την υποστήριξή τους για ευρύτερα περιφερειακά έργα διασυνδεσιμότητας, όπως το GSI, στο πλαίσιο του Ινδικού Διαδρόμου Μέσης Ανατολής Ευρώπης (IMEC), την ενεργειακή ανάπτυξη και τη συνεργασία για την προστασία της ενεργειακής υποδομής.
Επιπλέον, για πρώτη φορά, η ισραηλινή κυβέρνηση πρότεινε ανοιχτά να κατασκευαστεί το τμήμα Κύπρου-Ισραήλ του GSI πριν από το τμήμα Κρήτης-Κύπρου. Αυτό προσθέτει μια νέα διάσταση που θα μπορούσε να επιταχύνει την πρόοδο του έργου.
Αυτό εξηγεί και τον συμβιβασμό που δέχθηκε ο Μητσοτάκης σχετικά με την επικαιροποίηση των οικονομικών και τεχνικών παραμέτρων του GSI, δίνοντας ανάσα στον Χριστοδουλίδη. Έχει μεγαλύτερα ψάρια να τηγανίσει από το GSI. Το αμερικανικό σχέδιο για την περιοχή, με επίκεντρο την Ελλάδα, έχει ύψιστη προτεραιότητα. Αυτή είναι η νέα περιφερειακή πραγματικότητα.
