Η δύναμη της αγάπης είναι κάτι για το οποίο έχει γραφτεί συχνά, ακόμη και τραγουδηθεί. Είναι επίσης το επίκεντρο μιας ταινίας που κυκλοφόρησε πρόσφατα και αφηγείται την ιστορία μιας γενναία γυναίκας που φρόντιζε 12 παγιδευμένους στρατιώτες κατά την τουρκική εισβολή στο νησί το 1974.
Η Κυρία της Λαπήθου είναι μέρος μιας εκστρατείας του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών (PIO) για τη συλλογή και αποθήκευση των αναμνήσεων εκείνων των οποίων οι ιστορίες έχουν διαμορφώσει την ιστορία του νησιού σε όσο το δυνατόν περισσότερες σφαίρες της ζωής. Η ταινία ήταν το πρώτο μέρος της παρουσίασης αυτού του έργου και προβλήθηκε στο προεδρικό μέγαρο το καλοκαίρι, η πρώτη από τις πολλές ταινίες που το γραφείο σκοπεύει να χρησιμοποιήσει ένα μέρος των εκπαιδευτικών και πολιτιστικών πόρων για να αφηγηθεί την ιστορία του νησιού μέσα από τις ζωές όσων το έζησαν.
Η προβολή συμπλήρωσε 51 χρόνια από την εισβολή. «Στο εγγύς μέλλον, ελπίζουμε να διοργανώσουμε παρόμοιες προβολές σε άλλες πόλεις και, κυρίως, σε σχολεία», λέει ο Στυλιανού.
Η Κυρία της Λαπήθου αφηγείται την αληθινή ιστορία της Ευφροσύνης Προεστού, μιας γενναίας γυναίκας που φρόντιζε 12 παγιδευμένους στρατιώτες κατά την εισβολή του 1974 με τα μοναδικά όπλα της δύναμης της ψυχής και της ανιδιοτελούς αγάπης της. «Επιλέξαμε αυτή την ιστορία γιατί η ζωή της Ευφροσύνης, της Κυράς της Λαπήθου, φέρνει στο φως μια αγαπημένη ιστορία μιας ξεχωριστής κυρίας, μαζί με τους ήρωές μας, που πολέμησαν για την πατρίδα τους στις μαύρες μέρες της τουρκικής εισβολής του 1974», εξηγεί η διευθύντρια του ΠΙΟ Αλίκη Στυλιανού. «Είναι σημαντικό για εμάς και είναι καθήκον του PIO να καταγράψει τις ιστορίες ανθρώπων που αντέδρασαν με εξαιρετικό τρόπο κατά τη διάρκεια της τραγωδίας του 1974, με θάρρος, ανθεκτικότητα και αλτρουισμό. Οι ιστορίες τους χρησιμεύουν ως πολύτιμο αποθετήριο, ειδικά για τις νεότερες γενιές μας».
Όπως λέει η ιστορία, κατά την άνιση μάχη της Λαπήθου στις 6 Αυγούστου 1974, οι 12 Ελληνοκύπριοι στρατιώτες αποκόπηκαν και εγκλωβίστηκαν πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Είχαν έρθει από περιοχές εκτός της επαρχίας Κερύνειας και επομένως δεν ήταν εξοικειωμένοι με την περιοχή της Λαπήθου. Έγιναν αντιληπτοί από την Ευφροσύνη, η οποία επέλεξε να τους βοηθήσει και να τους φροντίσει. Για κάτι που πιστεύεται ότι είναι περίπου ένα μήνα, έγινε μητέρα «άλλα 12 παιδιών» και στάθηκε δίπλα τους σαν να ήταν δικά της. τα τάιζε, τα έκρυβε και τα πρόσεχε. Η ιστορία απεικονίζει τρεις από τους στρατιώτες να ανήκουν στο 256ο τάγμα πεζικού και οι άλλοι εννέα στο 286ο μηχανοκίνητο τάγμα πεζικού.
Αυτό που προκαλεί περισσότερο νόημα είναι οι ίδιες οι μαρτυρίες της Ευφροσύνης, που έχουν τεκμηριωθεί σε διάφορα έντυπα αλλά και διαδικτυακές πύλες, λέξεις που δίνουν μια προοπτική του τι συνέβαινε τότε.
Η Ευφροσύνη θυμάται την ημέρα που οι στρατιώτες ήρθαν στο σπίτι της ζητώντας βοήθεια, πώς τους έψηνε παραδοσιακές κυπριακές πίτες και τους έδωσε ό,τι είχε για να τους συντηρήσει, πώς ανάμεσα στις εκρήξεις ήρθαν Τούρκοι στρατιώτες να ερευνήσουν το σπίτι της και μετά είπε ψέματα για την ύπαρξη των 12 στρατιωτών που κρύβονταν σε μια υπόγεια τρύπα εκεί κοντά. Εκείνη αντιστάθηκε να φύγει, κάτι που κίνησε τις υποψίες των τουρκικών δυνάμεων, μέχρι που τελικά επιτέθηκαν στο σπίτι της. Σύμφωνα με πληροφορίες, ένα ζευγάρι από τους στρατιώτες κατέφυγε σε κοντινά χωριά, ο ένας παραδόθηκε και οι υπόλοιποι εννέα συνελήφθησαν μαζί με την ίδια την Ευφροσύνη. Την ανέκριναν και την ξυλοκόπησαν, αλλά δεν αποκάλυψε την αλήθεια παρά τα βασανιστήρια και την ταπείνωση που υπέστη.
Ως μαία που δούλευε σε τουρκοκυπριακά χωριά, η Ευφροσύνη μιλούσε τουρκικά και έτσι κατάφερε να ξεγελάσει τους ανακριτές της και τελικά αφέθηκε ελεύθερη. Πέθανε στις 17 Απριλίου 1993 σε ηλικία 93 ετών. Οι 12 στρατιώτες που επέζησαν την είδαν ως μητέρα τους. τους είχε σώσει τη ζωή.
Σε σκηνοθεσία Χαράλαμπου Μαργαρίτη, Κύπριου εικαστικού καλλιτέχνη με ειδίκευση στις ταινίες κινουμένων σχεδίων, τη χαρακτική, τα κόμικς, το σχέδιο και τη ζωγραφική μαζί με την ομάδα του Κέντρου Τέχνης Κίμωνος, το σενάριο της Κυρίας της Λαπήθου έγραψε ο Κύπριος συγγραφέας, σκηνοθέτης και παραγωγός Ανδρέας Κυριακού. Στυλιανού εκτιμά ότι «η συνεργασία τους ζωντάνεψε ένα μοναδικό μείγμα ιστορικής αλήθειας με καλλιτεχνική ευαισθησία».
«Η συνεργασία μας με το ΠΙΟ ξεκίνησε όταν με πλησίασαν με την ιδέα να αναπτύξω μια μικρού μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων για να τιμήσουν την ιστορία της Ευφροσύνης, γνωστής ως Η Κυρία της Λαπήθου», εξηγεί η Κυριάκου. "Έψαχναν έναν νέο τρόπο να φέρουν την κληρονομιά της στο νεότερο κοινό. Με τράβηξε αμέσως το έργο γιατί πρόσφερε την ευκαιρία να γεφυρωθεί η ιστορία, ο πολιτισμός και η αφήγηση σε ένα μέσο (animation) που μπορεί να φτάσει πέρα από γενιές. Πέρα από τους δημιουργικούς μου λόγους, ως πρόσφυγας ο ίδιος (με καταγωγή από την Κερύνεια), ένιωσα μια ισχυρή σύνδεση με το υλικό.
Με την Ευφροσύνη ως βασικό χαρακτήρα της ταινίας, η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. "Φροντίσαμε να διατηρήσουμε την ουσία του ποια ήταν και τι έκανε η Ευφροσύνη. Ωστόσο, τα κινούμενα σχέδια ευδοκιμούν στη μεταφορά και τη φαντασία, έτσι παρουσίασα τον χαρακτήρα του Τίθωνος, ενός ομιλούντος τζιτζίκι που είναι μάρτυρας και αφηγείται την ιστορία. Μας έδωσε την ποιητική άδεια να έχουμε πρόσβαση στον κόσμο της Ευφροσύνης, ειδικά μέσα από τα μάτια των παιδιών. που υπηρετεί το πνεύμα, όχι μόνο τα γεγονότα, της ιστορίας», λέει η Κυριάκου.
Ο Στυλιανού το επαναβεβαιώνει, λέγοντας ότι η προσέγγιση του ΠΙΟ βασίζεται στο σεβασμό της ιστορικής αλήθειας και στην προβολή της μέσα από πραγματικές ιστορίες. «Σκοπός μας δεν είναι να προβάλουμε μια μονόπλευρη ερμηνεία μιας ιστορίας, αλλά μάλλον να δώσουμε στους θεατές την ευκαιρία να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Με αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι θα μπορούν, αν θέλουν, να έχουν γνώση της ιστορίας του νησιού τους και να αναγνωρίσουν τη σημασία της στη ζωή τους».
Για τον σεναριογράφο, η εξισορρόπηση της ιστορικής αλήθειας στοχεύοντας σε νεότερο κοινό ήταν λεπτή. "Η ιστορία της Ευφροσύνης έχει τεράστιο συναισθηματικό και ιστορικό βάρος, ριζωμένο σε ένα από τα πιο οδυνηρά κεφάλαια της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου. Η πρόκληση ήταν να την προσεγγίσουμε με ειλικρίνεια και σεβασμό ενώ την κάνουμε προσιτή στα παιδιά. Το animation βοήθησε να το πετύχουμε αυτό, μας επέτρεψε να πλαισιώσουμε την τραγωδία μέσω ζεστασιάς, ελπίδας και ανθρωπιάς και όχι μέσω άμεσης βίας ή απελπισίας. ενσαρκωμένη», εξηγεί η Κυριάκου.
"Το να γράψεις για κινούμενα σχέδια απαιτεί οπτική και ρυθμική σκέψη. Κάθε κίνηση, χρώμα και ήχος έχουν νόημα, επομένως το σενάριο πρέπει να αφήνει χώρο στην ομάδα κινουμένων σχεδίων να το ερμηνεύσει και να το επεκτείνει. Δεν μπορείς να βασιστείς μόνο στον διάλογο, το συναίσθημα πρέπει να διαπερνά τις εικόνες και το ρυθμό. όμορφα», προσθέτει. "Είναι πάντα συναρπαστικό να βλέπεις πώς εξελίσσεται μια ιστορία μόλις φύγει από τη σελίδα, ειδικά σε κινούμενα σχέδια όπου κάθε λεπτομέρεια είναι φτιαγμένη στο χέρι. Είμαι περήφανος που συνέβαλα στο να τιμήσω την κληρονομιά της Ευφροσύνης με τρόπο διαχρονικό και προσιτό".
Για το σκοπό αυτό, η πρόθεση να προσεγγίσουμε το νεότερο κοινό μέσω του animation επιτεύχθηκε, στα μάτια του Στυλιανού. "Γνωρίζουμε ότι οι σημερινές πληροφορίες διαχέονται με διαφορετικούς τρόπους. Υιοθετώντας σύγχρονες μορφές αφήγησης, όπως κινούμενα σχέδια, ταινίες μικρού μήκους και ψηφιακές πλατφόρμες, μπορούμε να κάνουμε την πολιτιστική και ιστορική αφήγηση πιο ελκυστική. Αυτή η μέθοδος γεφυρώνει το χάσμα και διασφαλίζει ότι η συλλογική μας μνήμη συνεχίζεται στη νεότερη γενιά. Δεσμευόμαστε συνεχώς να βρίσκουμε δημιουργικούς και καινοτόμους τρόπους για να εκπληρώσουμε την αποστολή μας. Το πιο αποτελεσματικό μέσο αφήγησης, ταυτόχρονα, μας επιτρέπουν να προσεγγίζουμε τα θέματα σε βάθος, καθιστώντας λιγότερο γνωστές πτυχές της ιστορίας της Κύπρου διαθέσιμες σε ένα ευρύτερο κοινό», προσθέτει.
Με προβολές και εκδηλώσεις που προγραμματίζονται στο εγγύς μέλλον, τόσο εντός όσο και εκτός σχολείων, το The Lady of Lapithos, το οποίο αποτελεί μέρος του έργου Life Persists, δεν είναι η πρώτη και τελευταία παραγωγή υπό τη ζώνη του PIO. άλλες εξέχουσες κυπριακές προσωπικότητες θα εμφανιστούν σε κινηματογραφική μορφή. Άλλες ταινίες πρόκειται να δημιουργηθούν ως μέρος της σειράς Art in the City με επίκεντρο τους Κύπριους καλλιτέχνες, η ΠΕΝΝΑ για Κύπριους συγγραφείς και ποιητές και οι Μύθοι της Κύπρου σε πολύτιμες ιστορίες λαϊκής σοφίας. "Βρισκόμαστε ήδη στη διαδικασία του σχεδιασμού των επόμενων παραγωγών μας. Το PIO ελπίζει να φέρει στο φως ιστορίες τόσο από το πρόσφατο όσο και από το όχι τόσο πρόσφατο παρελθόν. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε ένα ζωντανό αρχείο φωνών και εμπειριών, διασφαλίζοντας ότι αυτές οι ανεκτίμητες αφηγήσεις θάρρους και ανθρωπιάς είναι διαθέσιμες σε όλες τις μελλοντικές γενιές για να τις δουν και ελπίζουμε να μάθουν", λέει ο Στυλιανού.
