Σε μια πολύ σημαντική εξέλιξη, η κοινοπραξία Chevron-Hellenic Energy επιλέχθηκε ως προτιμώμενος επενδυτής για 4 τετράγωνα νότια της Κρήτης. Αυτή η επιλογή ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην εξερεύνηση υδρογονανθράκων και έχει σημαντικό γεωπολιτικό βάρος για την Ελλάδα, την ευρύτερη περιοχή, τις σχέσεις με την Τουρκία και τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σημασία για την Ελλάδα και την Ενεργειακή Σκακιέρα της Μεσογείου
Η επίσημη βράβευση των 4 εγχώριων υπεράκτιων κοιτασμάτων της Chevron είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη, ανοίγοντας την εξερεύνηση υδρογονανθράκων σε μια πολλά υποσχόμενη περιοχή, η οποία έχει προσελκύσει και την ExxonMobil στην Ελλάδα. Πέρα από μια ξεκάθαρη «ψήφο εμπιστοσύνης» στα ελληνικά πεδία, η άφιξη του αμερικανικού κολοσσού σε μια κρίσιμη γεωπολιτική καμπή φέρνει σημαντικά οφέλη. Έχει μεγάλες γεωπολιτικές διαστάσεις, καθώς ευθυγραμμίζεται με τα ευρύτερα ενεργειακά συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή και χρησιμεύει ως προπύργιο στις προσπάθειες της Τουρκίας να επιβληθεί ως ηγεμόνας που απαιτεί ηγετικό ρόλο σε όλες τις ενεργειακές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ενισχυμένη γεωπολιτική ισχύς από τη διπλή παρουσία των ΗΠΑ
Η Chevron και η ExxonMobil ήρθαν στην περιοχή έχοντας πλήρη επίγνωση των εντελώς αδικαιολόγητων απαιτήσεων της Τουρκίας σχετικά με την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η παρουσία τους επιβεβαιώνει ρητά ότι δεν το αποδέχονται και αντ' αυτού αναγνωρίζουν το δικαίωμα της Ελλάδας να αναπτύξει περιουσιακά στοιχεία στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της (ΑΟΖ) όπως ορίζεται από το διεθνώς αναγνωρισμένο δίκαιο, δηλαδή τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Αξιοσημείωτο είναι ότι, εκτός από τη Chevron, το 2019 η Ελλάδα χορήγησε άδειες εξερεύνησης στην ExxonMobil για τα θαλάσσια τετράγωνα «Δύση» και «Νοτιοδυτικά της Κρήτης». Αυτή η ταυτόχρονη διπλή παρουσία δύο μεγάλων εταιρειών πετρελαίου με καταγωγή από τις ΗΠΑ στο ολοένα και πιο περίπλοκο παιχνίδι που παίζεται στην Ανατολική Μεσόγειο αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά τη γεωπολιτική ισχύ της χώρας και τον νέο ενεργειακό της ρόλο στην περιοχή.
Η θέση και τα δικαιώματα της Ελλάδας στην ΑΟΖ της ενισχύονται σίγουρα από την παρουσία των δύο αμερικανικών υπερ-γίγαντων. Η εμπειρία στην ΑΟΖ της Κύπρου δείχνει ότι η Τουρκία απέχει από τις παρεμβάσεις σε περιοχές όπου δραστηριοποιούνται οι δύο εταιρείες.
Αυτό, με τη σειρά του, ενισχύει τη θέση της Ελλάδας στις προσπάθειές της να επιλύσει τις θαλάσσιες διαφορές στην Ανατολική Μεσόγειο με βάση το διεθνώς αναγνωρισμένο δίκαιο, δηλαδή τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Η Ελλάδα ως βασικός στρατηγικός κόμβος ενέργειας των ΗΠΑ
Οι πρόσφατες επισκέψεις υψηλού επιπέδου, όπως ο Αμερικανός τσάρος ενέργειας και επικεφαλής του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας του Λευκού Οίκου, Doug Bergham, και η επικείμενη επίσκεψη του υπουργού Ενέργειας των ΗΠΑ, Chris Wright, υπογραμμίζουν πόσο δυναμικά εισέρχεται η Ελλάδα στον πυρήνα της στρατηγικής ενεργειακής παρουσίας των ΗΠΑ. Αυτό αποδεικνύεται περαιτέρω από την προώθηση του κάθετου διαδρόμου αερίου (VGC) και την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου των ΗΠΑ (LNG).
Η βασική στρατηγική των ΗΠΑ για την περιοχή είναι η προώθηση και η υποστήριξη της αποσύνδεσης της Ευρώπης από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας. Η Ελλάδα και οι ενεργειακές της υποδομές αποτελούν βασικό στοιχείο αυτής της στρατηγικής, ιδίως δεδομένων των πολύ στενά συνδεδεμένων πολιτικών και αμυντικών συμφερόντων μεταξύ των δύο εθνών. Οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να δημιουργήσουν έναν ενεργειακό διάδρομο που θα συνδέει όλες τις χώρες της περιοχής.
Η Ελλάδα παρέχει στις ΗΠΑ την υποδομή για την επίτευξη αυτού του στόχου, από την Πλωτή Μονάδα Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Αλεξανδρούπολης (FSRU) έως την VGC, η οποία έχει σχεδιαστεί για τη μεταφορά LNG από την Ελλάδα βόρεια στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία.
Το VGC στοχεύει στη δημιουργία ενός διαδρόμου για το LNG που προέρχεται από την Ελλάδα, αξιοποιώντας το νέο FSRU της Αλεξανδρούπολης για να λαμβάνει μη ρωσικό LNG, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Από την Ελλάδα, το αέριο ρέει προς τα βόρεια μέσω διασυνδέσεων όπως ο αγωγός IGB (Ελλάδα-Βουλγαρία) και ο επαναχρησιμοποιημένος διαβαλκανικός αγωγός σε λειτουργία αντίστροφης ροής, διασχίζοντας τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Οι τελικοί προορισμοί του περιλαμβάνουν την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία, όπου το φυσικό αέριο μπορεί να χρησιμοποιήσει τις μεγάλες υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης της Ουκρανίας, διασφαλίζοντας την περιφερειακή ανθεκτικότητα του εφοδιασμού.
Το VGC προορίζεται να επιτύχει σημαντική μεταφορική ικανότητα έως και 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αερίου ετησίως. Πέρα από τις τρέχουσες ανάγκες, η υποδομή προστατεύεται από το μέλλον ως ραχοκοκαλιά έτοιμη για υδρογόνο, καθιστώντας τη ζωτική για τη μετάβαση της περιοχής σε ένα ενεργειακό σύστημα χαμηλών εκπομπών άνθρακα και τη δημιουργία ενός Νοτιοανατολικού Διαδρόμου Υδρογόνου. Υποστηριζόμενο τόσο από το πλαίσιο CESEC των ΗΠΑ όσο και της ΕΕ, το VGC είναι ένα βασικό γεωπολιτικό εργαλείο, ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια και τη στρατηγική σημασία των συμμετεχόντων χωρών του.
Αυτά ήταν το αντικείμενο της έκτης συνάντησης της συγκέντρωσης «Partnership for Transatlantic Energy Cooperation» (P-TEC) των ηγετών του δημόσιου και ιδιωτικού κλάδου, που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 6 και 7 Νοεμβρίου 2025, στην Αθήνα. Το P-TEC παρείχε μια πλατφόρμα για τους υπουργούς ενέργειας και τις αντιπροσωπείες από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη να συνεργαστούν με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ και άλλους οργανισμούς των ΗΠΑ, καθώς και τον ιδιωτικό τομέα, για την αντιμετώπιση ενεργειακών ζητημάτων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Συζήτησε την ενεργειακή ασφάλεια και την οικονομική προσιτότητα, έργα υποδομής και επενδυτικές ευκαιρίες.
Έντονη δραστηριότητα υδρογονανθράκων παρατηρείται επίσης σε άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, όπως η Κρήτη, η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Αν και μπορεί να είναι δελεαστικό να πιστεύουμε ότι αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν έναν νέο ισχυρό πόλο που αντισταθμίζει τις επιθετικές απαιτήσεις της Τουρκίας, δεν επαρκούν για την επίλυση των ζητημάτων, ειδικά χωρίς την άμεση ανάμειξη των ΗΠΑ και της ΕΕ. Η πίεση από μόνη της δεν αρκεί.
Σύναψη
Η έκκληση του Πρωθυπουργού Μητσοτάκη για συνάντηση 5×5 με τη συμμετοχή της Τουρκίας για την αντιμετώπιση των ζητημάτων της θαλάσσιας ζώνης είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Είναι κρίσιμο, η θέση που εξασφάλισαν τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου -ότι μια χώρα (Τουρκία) που αμφισβητεί την κυριαρχία των νησιών του Αιγαίου, απειλεί την Ελλάδα με casus-belli, συνεχίζει να καταλαμβάνει το ένα τρίτο της Κύπρου και παρεμβαίνει για να ματαιώσει έργα όπως η διασύνδεση GSI, δεν πληροί τις προϋποθέσεις για σημαντική ένταξη στο SAFE.
Η ελπίδα είναι ότι αυτές οι εξελίξεις θα ωθήσουν την Τουρκία να ανταποκριθεί θετικά στην πρόσκληση Μητσοτάκη για τη συνάντηση 5×5 και να ξεκινήσει θετικό διάλογο για την επίλυση αυτών των προβλημάτων, ειδικά τώρα που οι ΗΠΑ δείχνουν έτοιμες και πρόθυμες να συμμετάσχουν σε αυτή τη διαδικασία.
Ο Κάρολος Έλληνας είναι Σύμβουλος του Ατλαντικού Συμβουλίου. Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το ιστολόγιο της Κυπριακής Οικονομικής Εταιρείας.
