Οι σχολιαστές αποδοκιμάζουν τις επερχόμενες αλλαγές στο φορολογικό καθεστώς – όχι τόσο για τυχόν μεγάλα λάθη σε αυτό, αλλά επειδή υπολείπεται της κυβερνητικής δημοσιότητας. Ακόμη και μια πρόχειρη ανάλυση δείχνει ότι, παρ' όλη τη συζήτηση για την επίτευξη δικαιότερης κατανομής της φορολογικής επιβάρυνσης, όσοι έχουν χαμηλά εισοδήματα θα έχουν ελάχιστα έως καθόλου οφέλη.
Πρώτον, η γραμμή της κυβέρνησης: η λεγόμενη φορολογική αναμόρφωση χαρακτηρίζεται ως «εμβληματικό έργο», μια «εμβληματική μεταρρύθμιση» που θα ενισχύσει τη μεσαία τάξη και τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος και θα προωθήσει την ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90 τοις εκατό της κυπριακής οικονομίας.
Ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός δήλωσε ότι η φορολογική μεταρρύθμιση «χαρακτηρίζεται από την κοινωνική της πτυχή», καθώς παρέχει ανακούφιση σε οικογένειες, φοιτητές, νέους και πολύτεκνους.
Κάνοντας τον λόγο του, ο υπουργός τονίζει ότι το 55 τοις εκατό των εργαζομένων δεν θα φορολογηθεί για το εισόδημά του.
Ζυγίζοντας, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης την περασμένη εβδομάδα επέμεινε ότι οι αλλαγές δεν είναι «απλή λογιστική άσκηση».
Έχουν περάσει 22 χρόνια από την τελευταία αναθεώρηση του φορολογικού καθεστώτος. Η τρέχουσα «φορολογική μεταρρύθμιση» αποτελείται από έξι νομοσχέδια, τα οποία η κυβέρνηση επιθυμεί να εγκρίνει, ώστε το νέο σύστημα να ξεκινήσει από την 1η Ιανουαρίου 2026.
Αυτό δεν αφήνει μεγάλο παράθυρο στο κοινοβούλιο για να συζητήσει τα νομοσχέδια – έχοντας επίσης κατά νου ότι την ίδια στιγμή οι βουλευτές θα έχουν γεμάτα τα χέρια τους με το νομοσχέδιο για τον κρατικό προϋπολογισμό.
Οι βουλευτές μπορούν να εγκρίνουν την κυβερνητική φορολογική νομοθεσία ως έχει, να την τροποποιήσουν ή να την απορρίψουν. Εάν το πειράξουν πάρα πολύ για να αρέσει στη διοίκηση, θα μπορούσε να σημαίνει ότι χάνουν τη σκληρή προθεσμία για το τέλος του έτους.
Ας δούμε μερικά από τα κύρια σημεία της «φορολογικής μεταρρύθμισης».
Το αφορολόγητο ανεβαίνει από 19.500 ευρώ σε 20.500 ευρώ.
Οι οικογένειες μπορούν να λάβουν πιστώσεις φόρου 1.000 ευρώ ανά παιδί (ή 2.000 ευρώ για μονογονεϊκά νοικοκυριά). 1.000 € ανά παιδί μαθητή (με πλήρη εκπαίδευση). έκπτωση 1.500 ευρώ για τόκους επί πληρωμή δανείων ή ενοικίου για κύρια κατοικία· και έκπτωση 1.000 ευρώ για ενεργειακές αναβαθμίσεις ή αγορές ηλεκτρικών οχημάτων.
Η επιλεξιμότητα για αυτές τις κρατήσεις ισχύει για νοικοκυριά με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα κάτω των 80.000 €, πολύτεκνες οικογένειες κάτω των 100.000 € και άγαμα άτομα κάτω των 40.000 €.
Το πεδίο εφαρμογής των επιτρεπόμενων φορολογικών εκπτώσεων θα διευρυνθεί. Τα ασφάλιστρα ασφάλισης που καλύπτουν μόνιμη ή μερική αναπηρία μπορούν πλέον να αφαιρεθούν (επιπλέον της ασφάλισης ζωής) και τα ασφάλιστρα κατοικίας έναντι φυσικών καταστροφών πληρούν τις προϋποθέσεις για έκπτωση έως και 500 ευρώ ετησίως.
Και το αφορολόγητο ανώτατο όριο για την οικειοθελή αποχώρηση ή τις πληρωμές «χρυσής χειραψίας» αυξάνεται σημαντικά – από 20.000 ευρώ σε 200.000 ευρώ – προσφέροντας μεγαλύτερη ευελιξία στους εργοδότες και τους εργαζόμενους που διαχειρίζονται συνταξιοδοτικά προγράμματα. Ποσά άνω των 200.000 ευρώ θα φορολογούνται με ενιαίο συντελεστή 20 τοις εκατό.
Όλα τα άτομα ηλικίας 25 ετών και άνω που διαμένουν στην Κύπρο θα πρέπει να υποβάλουν δήλωση φόρου εισοδήματος, ανεξάρτητα αν το εισόδημά τους είναι φορολογητέο ή όχι.
Εν τω μεταξύ, ο εταιρικός φόρος θα αυξηθεί από 12,5 τοις εκατό σε 15 τοις εκατό.
Οι επιχειρήσεις που διαπιστώνονται με φορολογικές παρατυπίες θα λάβουν τρεις προειδοποιήσεις και εάν το ζήτημα επιμείνει για 30 ημέρες, ο Επίτροπος Φορολογίας μπορεί να ζητήσει κυρώσεις στο δικαστήριο. Το δικαστήριο θα αποφασίσει εάν θα διατάξει το προσωρινό κλείσιμο μιας επιχείρησης ή θα επιβάλει άλλες κυρώσεις.
«Δεν πρόκειται για ολοκληρωμένη φορολογική μεταρρύθμιση», υποστηρίζει κατηγορηματικά ο Μάριος Χρήστου, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
"Μάλλον, επικεντρώνεται στον φόρο εισοδήματος και σε μικρότερο βαθμό στον φόρο εταιρειών. Θα μπορούσατε επομένως να το ονομάσετε μεταρρύθμιση του φόρου εισοδήματος, αλλά σίγουρα όχι μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος στο σύνολό του."
Για ένα πράγμα, είπε ο Χρήστου, δεν υπάρχει τίποτα για ΦΠΑ.
"Και η προσπάθεια επικεντρώνεται ξεκάθαρα στη μεσαία τάξη. Οι χαμηλόμισθοι δεν επηρεάζονται, καθώς οι αλλαγές δεν θα τους αγγίξουν ούτως ή άλλως."
Αναφέρει ένα άλλο παράδειγμα για το πώς τα στοιχεία δεν ταιριάζουν με τη διαφημιστική εκστρατεία:
"Το οικογενειακό εισόδημα δεν περιλαμβάνεται στις φορολογικές αλλαγές. Για παράδειγμα, μπορεί να κερδίζω 90.000 € αλλά η γυναίκα μου είναι άνεργη. Το φορολογικό σύστημα εστιάζει στο ατομικό εισόδημα, όχι στο οικογενειακό. Δεν λαμβάνει υπόψη την οικογενειακή κατάσταση - το μέγεθος του νοικοκυριού - όταν πρόκειται για τη φορολόγηση του εισοδήματος."
Επιπλέον, ο οικονομολόγος ρωτά ρητορικά, ποια είναι αυτή η περιφρονημένη «μεσαία τάξη» για την οποία μιλά η κυβέρνηση;
"Η λεγόμενη μεσαία τάξη είναι μια αφηρημένη έννοια - δεν υπάρχει συμφωνημένος ορισμός. Πάρτε κάποιον που κερδίζει 100.000 ευρώ και είναι ελεύθερος, εντάξει μπορεί να θεωρηθεί μεσαία τάξη. Αλλά αν κερδίζουν 100.000 ευρώ και έχουν μεγάλη οικογένεια, μετά βίας θα τα βγάλουν πέρα."
Η γενική αντίληψη της «μεσαίας τάξης» είναι άτομα με σχετικά άνετο βιοτικό επίπεδο. Στην Κύπρο θα σκεφτόταν κανείς δημόσιους υπαλλήλους και άτομα που απασχολούνται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Μια άλλη κριτική του Χρήστου σχετίζεται με τη μετατόπιση του αφορολόγητου ορίου μόνο κατά 1.000 ευρώ – από 19.500 σε 20.500 ευρώ.
"Αυτό δεν βοηθά πραγματικά, έτσι δεν είναι; Δεν λαμβάνει υπόψη τον πληθωρισμό πριν από 22 χρόνια. Για μένα, εάν λάβατε υπόψη τον πληθωρισμό, το αφορολόγητο όριο θα πρέπει να είναι πάνω από 25.000 ευρώ.
Ένας άλλος οικονομολόγος μας είπε επίσης ότι δεν έχει εντυπωσιαστεί με την πολυδιαφημισμένη «φορολογική μεταρρύθμιση».
Ο Σαββάκης Σαββίδης αντιτάσσεται στο πώς η κυβέρνηση προσπάθησε να παρουσιάσει τις φορολογικές αλλαγές τόσο διπλασιαστικές όσο και την κοινωνική πολιτική.
"Κοιτάξτε, ένα φορολογικό καθεστώς και οποιαδήποτε μεταρρύθμισή του δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο για την εφαρμογή της κοινωνικής πολιτικής. Θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο απλό και απλό για να γίνει κατανοητό και να εφαρμόζεται από όλους τους ενδιαφερόμενους".
Αλλά αυτό δεν συμβαίνει σχεδόν καθόλου, υποστηρίζει. Περιγράφει το νέο φορολογικό σύστημα ως έναν «σύνθετο λαβύρινθο συνθηκών και εάν και αλλά με το πρόσχημα της «εφαρμογής κοινωνικής δικαιοσύνης» μέσω αυτού.
«Το αποτέλεσμα τέτοιων φορολογικών συστημάτων είναι ότι οδηγούν σε τεράστιες στρεβλώσεις στην οικονομία τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές και τα νοικοκυριά».
Εάν η κυβέρνηση ενδιαφέρεται ειλικρινά για την υποστήριξη ορισμένων ατόμων στην οικονομία, αυτό θα πρέπει να δηλωθεί, να δικαιολογηθεί με βάση τα δικά της πλεονεκτήματα και να αντιμετωπιστεί άμεσα – όχι με το να γίνει το φορολογικό σύστημα εργαλείο για υποτιθέμενες κοινωνικές πολιτικές.
«Η φορολογική μεταρρύθμιση όπως προτείνεται είναι στην καλύτερη περίπτωση ένα κουραστικό και άσχετο σύνολο τροπολογιών χωρίς σαφή σκοπό που είναι απίθανο να επιφέρει κάποια πραγματική θετική αλλαγή», είπε ο Σαββίδης στη Sunday Mail.
Ο αναλυτής επισημαίνει εξάλλου ότι ο πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης φαίνεται να «κρύβεται πίσω» από τις τροπολογίες στο φορολογικό καθεστώς.
«Αυτό που εννοώ με αυτό είναι ότι δεν τήρησε την προεκλογική του υπόσχεση, όπου ανέλαβε να αυξήσει το όριο του φορολογητέου προσωπικού εισοδήματος από 19.500 ευρώ σε 24.000 ευρώ».
Επιστρέφοντας, ο Χρήστου συμφωνεί κάπως με αυτή την εκτίμηση.
«Για να είμαστε δίκαιοι, η φορολογική πολιτική και η κοινωνική πολιτική είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Το θέμα δεν είναι ότι η κυβέρνηση τα συγχέει· είναι ότι ισχυρίζεται ότι η φορολογική της πολιτική έχει ένα βαρύ «κοινωνικό στοιχείο». Αλλά δεν το κάνει».
Η κοινωνική πολιτική, συνέχισε, θα ήταν η κυβέρνηση να μειώσει το κόστος ζωής για τις χαμηλόμισθες τάξεις.
Ένας τρόπος θα ήταν να γίνει η στέγαση οικονομικά προσιτή. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να διαθέσει κρατικά οικόπεδα για οικοδόμηση. Οι άνθρωποι αγόραζαν οικιστικές μονάδες σε αυτά τα οικόπεδα και στη συνέχεια πλήρωναν σταδιακά την κυβέρνηση με τη μορφή ενοικίου – όπως μια συμφωνία μίσθωσης-αγοράς.
