Γράφει η Μάρα Θεοδωροπούλου
Ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ ήταν, χωρίς αμφιβολία, ένας από τους μεγαλύτερους θρύλους του αμερικανικού κινηματογράφου. Ως ηθοποιός, ήταν το golden boy με την πολιτική άποψη. Ως σκηνοθέτης, έδωσε βάθος και σοβαρότητα σε ένα Χόλιγουντ που είχε στραφεί περισσότερο στο θέαμα παρά στην ουσία.
Ωστόσο, παρά τις ερμηνείες του στο Όλοι Οι Άνθρωποι του Προέδρου και το Butch Cassidy and the Sundance Kid και το Όσκαρ σκηνοθεσίας που κέρδισε το 1981 για το Συνηθισμένοι Άνθρωποι η μεγαλύτερη συνεισφορά του στον κινηματογράφο ήρθε πίσω από την κάμερα και μακριά από την Πόλη των Ονείρων.Συνέβη στις βουνοπλαγιές της Γιούτα, όπου αθόρυβα και επίμονα ο Ρέντφορντ αναμόρφωσε την ίδια την ψυχή του αμερικανικού σινεμά.
Η ίδρυση του Ινστιτούτου Sundance το 1981, και του Sundance Film Festival που προέκυψε από αυτό, δεν ήταν απλώς ένα εγχείρημα φιλανθρωπίας ή αυτοπροβολής. Ήταν μια ριζική παρέμβαση σε μια κινηματογραφική βιομηχανία που είχε σχεδόν εγκαταλείψει το ρίσκο, την ουσία και την περιέργεια για το άγνωστο. Ο Ρέντφορντ είδε μια γενιά δημιουργών που δεν χωρούσαν στο καλούπι των μεγάλων στούντιο. Δεν είχαν χώρο για να εκφραστούν και αποφάσισε να τους φτιάξει έναν. Όχι απλώς για να εμφανιστούν, αλλά για να αναπτυχθούν, να αναγνωριστούν και κυρίως να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου.
Σε μια εποχή που ο ανεξάρτητος κινηματογράφος σχεδόν δεν είχε όνομα, ο Ρέντφορντ τού έδωσε μια ταυτότητα. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι του έδωσε μέλλον. Το Sundance Festival έγινε το δοκιμαστικό πεδίο για σκηνοθέτες που θα άλλαζαν τον κινηματογραφικό χάρτη, όπως ο Κουέντιν Ταραντίνο, ο Στίβεν Σόντερμπεργκ, o Πολ Τόμας Άντερσον, ο Ντέμιεν Σαζέλ, ο Ράιαν Κούγκλερ, η Κλόι Ζάο, η Άβα ΝτιΒερνέ και ο Ρίτσαρντ Λικλέιτερ. Πολύ πριν αυτοί οι σκηνοθέτες γίνουν αναγνωρίσιμοι, ήταν άγνωστα ονόματα των οποίων οι low budget ταινίες προβάλλονταν στο χιονισμένο Παρκ Σίτι, προσπαθώντας να βρουν την ευκαιρία τους. Ο Ρέντφορντ δεν τους έδωσε απλώς ορατότητα. Τους έδωσε αξιοπιστία.
Καταλάβαινε κάτι βασικό που το Χόλιγουντ είχε ξεχάσει: ότι οι φωνές του περιθωρίου συχνά παράγουν το πιο σημαντικό έργο. Τα Sundance Labs δεν αφορούσαν μόνο την ανακάλυψη ταλέντων, αλλά και την καλλιέργειά τους, την ανάπτυξή τους, την εμπιστοσύνη σε αυτά. Αυτός ήταν ο λόγος που ο Ρέντφορντ ξεχώρισε από τους υπόλοιπους “ευεργέτες” της βιομηχανίας. Δεν ήθελε να παίξει τον ρόλο του φρουρού μιας κουλτούρας. Ήθελε να ανοίξει τις πόρτες και να κάνει ένα βήμα πίσω.
Tο Σάντανς έγινε συνώνυμο του ανεξάρτητου κινηματογράφου στις ΗΠΑ. Απέκτησε κύρος και επιρροή γιατί ο Ρέντφορντ επέμεινε να παραμείνει πιστό στις αρχικές του αξίες: την καλλιτεχνική ακεραιότητα, την ποικιλία των φωνών και την ελευθερία της δημιουργίας. Και δεν δίστασε ούτε όταν η επιτυχία του φεστιβάλ προσέλκυσε εμπορικά συμφέροντα. Αντίθετα με άλλους, αντιστάθηκε στην πλήρη εμπορευματοποίηση του Σάντανς, ακόμα κι όταν το χρήμα χτυπούσε την πόρτα. Δεν ήταν τέλειο, αλλά ο σκοπός ήταν ξεκάθαρος: το Σάντανς ποτέ δεν επρόκειτο να γίνει ένα μικρότερο Χόλιγουντ.
Ο θάνατος του Ρέντφορντ δεν σηματοδοτεί μόνο την απώλεια ενός κινηματογραφικού ειδώλου, αλλά είναι και το τέλος μιας εποχής, στην οποία ένα και μόνο άτομο μπορούσε να αλλάξει ριζικά την πορεία μιας βιομηχανίας με την επιμονή και την πίστη του. Ο ανεξάρτητος κινηματογράφος στην Αμερική ίσως να είχε εμφανιστεί και χωρίς εκείνον, αλλά σίγουρα θα ήταν πολύ διαφορετικός. Λιγότερο οργανωμένος. Λιγότερο υποστηριζόμενος. Λιγότερο ορατός.
Στο τέλος, ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ δεν έκανε απλώς ταινίες. Δημιούργησε χώρο για φωνές που δεν είχαν βήμα, για ιστορίες που φαινομενικά δεν είχαν θέση, για μια πλευρά του αμερικανικού κινηματογράφου που μπορούσε να είναι τολμηρή και ταυτόχρονα οικεία. Η κληρονομιά του δεν βρίσκεται μόνο στις ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε ή σκηνοθέτησε. Βρίσκεται και σε αυτές που βοήθησε άλλους να φτιάξουν.
O ίδιος το περιέγραψε καλύτερα σε παλιότερη συνέντευξή του: «Δεν υπάρχει τίποτα πιο απολαυστικό για μένα από το να έχω δημιουργήσει κάτι που θα δημιουργήσει ευκαιρίες για άλλους ανθρώπους να κρατήσουν κάτι ζωντανό. Όταν το mainstream αρχίζει να σφίγγει και να στρέφεται σε αυτό που νομίζει ότι θα αποφέρει χρήματα, τα πράγματα περιορίζονται και χάνεις μερικές από τις πιο πειραματικές ταινίες. Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο συναρπαστικό είναι για μένα να βλέπω ανθρώπους να μπαίνουν σε αυτή τη νέα κατηγορία -ηθοποιοί, σκηνοθέτες, όποιοι κι αν είναι- και να πετυχαίνουν. Όταν βλέπω κάποιον όπως τον Ράιαν Κούγκλερ με το Fruitvale Station… Αυτό αναπτύχθηκε στο εργαστήριό μας. Πέρασε από 3-4 διαφορετικές κατευθύνσεις με το σενάριο. Ήταν σκληρή δουλειά. Το να βλέπεις αυτούς τους ανθρώπους να μεγαλώνουν και να πετυχαίνουν είναι συναρπαστικό. Αυτή είναι η πραγματική ανταμοιβή μου».
Και ίσως να μην υπάρχει μεγαλύτερος ρόλος από αυτόν.
POPAGANDA
