*του Στέλιου Οδυσσέως
Η διεθνής πολιτική σκηνή σπάνια προσφέρει καθαρές εικόνες. Ωστόσο, η πορεία από την Κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ) στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), τα πρόσφατα γεγονότα στο Οβάλ Γραφείο και η διαρκής εκκρεμότητα του Κυπριακού δημιουργούν έναν κοινό καμβά: τον αγώνα για διεθνή νομιμότητα απέναντι στον αναθεωρητισμό.
Η ΚΤΕ: Όραμα, Έργο και ΑποτυχίαΗ ΚΤΕ ιδρύθηκε το 1920 με τη φιλοδοξία να αποτελέσει την πρώτη παγκόσμια κοινότητα ασφάλειας. Το όραμα του τότε Αμερικανού προέδρου Γούντροου Ουίλσον ήταν σαφές: «η ειρήνη δεν θα εξασφαλιζόταν πια από ισορροπίες ισχύος αλλά από μια διεθνή συνεργασία όλων των κρατών». Η Κοινωνία πέτυχε κάποιες μικρές νίκες –μεσολάβησε σε συνοριακές διαφορές μεταξύ μικρών κρατών, ενθάρρυνε διεθνείς συνθήκες αφοπλισμού– αλλά απέτυχε μπροστά στους «μεγάλους». Η απουσία των ΗΠΑ (λόγω άρνησης του αμερικανικού κογκρέσου), η επιμονή στο δικαίωμα βέτο και στην ομοφωνία, η ανάδυση αυταρχικών καθεστώτων και η πρόταξη εθνικών συμφερόντων την οδήγησαν σε θεσμική παράλυση. Με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ΚΤΕ ουσιαστικά κατέρρευσε, αφήνοντας μια βαριά κληρονομιά: «ότι οι ιδεαλιστικές διακηρύξεις χωρίς μηχανισμό επιβολής οδηγούν σε αποτυχία».
ΟΗΕ: Η νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας και η πολιτική παράλυσηΤο 1945, στο Σαν Φρανσίσκο, οι νικητές του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου οικοδόμησαν τον ΟΗΕ (ή Ηνωμένα Έθνη), μαθαίνοντας από τα λάθη της ΚΤΕ. Ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ θέσπισε απαγόρευση χρήσης βίας, καθιέρωσε το Συμβούλιο Ασφαλείας ως κέντρο λήψης αποφάσεων και εισήγαγε το περίφημο βέτο των πέντε μόνιμων μελών: Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Σοβιετική Ένωση (σήμερα Ρωσία), Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία. Αυτή η δομή τον κράτησε ζωντανό για δεκαετίες, αλλά ταυτόχρονα τον καθιστά συχνά τον αδρανοποιεί.
Τα Ηνωμένα Έθνη σήμερα αντιμετωπίζουν σοβαρή κρίση, καθώς παραπαίουν οικονομικά και, κυρίως, πολιτικά. Το διεθνές δίκαιο δεν αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς και εργαλείο επίλυσης διαφορών, όπως επεσήμανε και ο Πρόεδρος μας Νίκος Χριστοδουλίδης. Η δε τελευταία Γενική Συνέλευση του Σεπτεμβρίου του 2025 περιγράφεται από πολλούς ότι έχει καταντήσει ένα θέαμα, ένα άθλιο διεθνές παζάρι, όπου ο νυν Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, λειτουργεί ως ο κυρίαρχος ρυθμιστής και ασκεί επιρροή χρησιμοποιώντας ένα απλοϊκό αλλά αποτελεσματικό πολιτικό ένστικτο. Ο δε Γενικός Γραμματέας, Αντόνιο Γκουτέρες, έχει μετατραπεί πλέον σε διαχειριστή διμερών συναντήσεων και συμφερόντων, με κάθε ηγέτη να προάγει τα δικά του συμφέροντα. Στο θέμα της Ουκρανίας, το βέτο της Ρωσίας μπλόκαρε δεσμευτικές αποφάσεις. Στην Κύπρο, ο ΟΗΕ, αν και πρωταγωνιστής από το 1974, δεν μπόρεσε να επιβάλει (μπορούμε να συμπληρώσουμε διάφορα ρήματα εδώ) λύση, παρά μόνο να παγώσει τη σύγκρουση.
Η συνάντηση στο «Οβάλ Γραφείο»: Διπλωματία εκτός ΟΗΕ (Αύγουστος 2025)Οι πρόσφατες συναντήσεις στο Οβάλ Γραφείο για τον πόλεμο της Ουκρανίας έδειξαν ότι τα μεγάλα ζητήματα ασφάλειας συζητούνται πλέον σε άλλα σχήματα (εδώ ΗΠΑ–ΕΕ–ΝΑΤΟ), με τον ΟΗΕ να απουσιάζει. Η απουσία αυτή, λόγω της ρωσικής παρουσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας, σηματοδότησε την επιλογή της Δύσης να αποφασίζει σε κλειστά σχήματα ισχύος.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για το Κυπριακό;Η Κύπρος στηρίζεται στον ΟΗΕ ως το βασικό πλαίσιο νομιμοποίησης για λύση. Όμως τα διδάγματα είναι ξεκάθαρα, ειδικά υπό το πρίσμα του κινδύνου να καταστεί μια μικρή οντότητα που απειλείται από τις συγκρούσεις των μεγάλων δυνάμεων:
Μάθημα από την ΚΤΕ: Μια λύση του Κυπριακού χωρίς μηχανισμούς επιβολής θα μείνει γράμμα κενό. Μάθημα από τον ΟΗΕ: Τα ψηφίσματα δίνουν νομική βάση, αλλά το βέτο μπορεί να αχρηστεύσει τον Οργανισμό. Μάθημα από το «Οβάλ Γραφείο»: Τα μεγάλα ζητήματα ασφάλειας συζητούνται εκτός ΟΗΕ.Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, δήλωσε το τέλος της ομοσπονδίας στην Κύπρο και επανέφερε την πρόταση για αναγνώριση δύο κρατών. Παράλληλα, τόνισε ότι δεν θα επιτρέψει την υλοποίηση έργων που αποκλείουν την Τουρκία και την «Τουρκική Δημοκρατία της (Βόρειας) Κύπρου» – ψευδοκράτος στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η στάση δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο παραλογισμού, που εμποδίζει την αξιοποίηση του φυσικού αερίου στην περιοχή.
Συμπέρασμα: Νομιμότητα και ΙσχύςΣυμπερασματικά από την ΚΤΕ, στον ΟΗΕ και μέχρι το Οβάλ Γραφείο, η ιστορία επαναλαμβάνει το ίδιο δίδαγμα: η διεθνής νομιμότητα δυστυχώς δεν αρκεί αν δεν συνοδεύεται από ισχύ και μηχανισμούς εφαρμογής. Η Κύπρος, η Γάζα όπως και η Ουκρανία, βρίσκονται αντιμέτωπες με την υποκρισία της διεθνούς κοινότητας. Η τραγική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο ΟΗΕ, η κρίση στη Γάζα και την Ουκρανία, η απειλή μιας μεγαλύτερης σύρραξης με εμπλοκή της Κίνας, και η έλλειψη πολιτικών και πολιτικών με ανοικτό μυαλό σε Άγκυρα και Λευκωσία, μετατρέπουν τη μικρή χώρα σε μέρος του προβλήματος. Η επόμενη προσπάθεια λύσης πρέπει να αξιοποιήσει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία, ώστε να μην είναι μόνο μια συμφωνία στα χαρτιά.
*Εκπαιδευτικός Δημοτικής Εκπαίδευσης
