Τα μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων δεν πρέπει να βιαστούν να εγκρίνουν την αμφισβητήσιμη «φορολογική μεταρρύθμιση» που προτείνει η κυβέρνηση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το περιεχόμενό του δεν είναι σε μεγάλο βαθμό συμβατό με την επίτευξη των στόχων της μεταρρύθμισης, δηλαδή τη δημιουργία δικαιότερης κατανομής εισοδήματος και πλούτου, πιο ανταγωνιστική οικονομία και διεύρυνση της φορολογικής βάσης μέσω της αύξησης της φορολογικής συμμόρφωσης
Επιπλέον, η προτεινόμενη φορολογική μεταρρύθμιση στοχεύει στη βελτίωση της παρούσας οικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων με φορολογικούς συντελεστές και κίνητρα που έχουν καθοριστεί για πολλά χρόνια (η τελευταία φορολογική μεταρρύθμιση έγινε πριν από περίπου 20 χρόνια), αντί να αντιμετωπίσει μελλοντικές δημοσιονομικές προκλήσεις όπως δημογραφικές αλλαγές, αυξανόμενες ανισότητες εισοδήματος και πλούτου.
Και εδώ είναι η άποψη ότι η προτεινόμενη φορολογική μεταρρύθμιση θα ωφελήσει τις μεγάλες δημόσιες εταιρείες πολύ περισσότερο από τις μικρότερες επιχειρήσεις και ότι το μεγαλύτερο μέρος των νοικοκυριών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος θα επηρεαστεί τελικά αρνητικά από τη μεταρρύθμιση.
Τα άτομα με χαμηλό εισόδημα, που αποτελούν περίπου το 36 τοις εκατό των εργαζομένων, που έχουν ήδη ετήσιο προσωπικό εισόδημα κάτω από το αφορολόγητο όριο των 19.500 ευρώ, είναι πολύ απίθανο να επωφεληθούν από την αύξηση κατά 5,1 τοις εκατό σε αυτό το όριο στα 20.500 ευρώ. Και δεδομένου ότι πολλά από αυτά τα άτομα βρίσκονται σε οικογένειες όπου κανένα μέλος δεν πληρώνει φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων, δεν μπορούν να επωφεληθούν από τις προτεινόμενες, νέες φορολογικές εκπτώσεις.
Ενώ όσοι κερδίζουν ετήσιο ατομικό εισόδημα μεταξύ 19.500 και 20.500 ευρώ θα κερδίσουν αρχικά από την αύξηση του αφορολόγητου ορίου, η επίδραση του πληθωρισμού στα εισοδήματά τους πιθανότατα θα τους παρασύρει στο υψηλότερο φορολογικό κλιμάκιο του 20% τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια.
Ομοίως, πολλά άτομα με χαμηλότερο μεσαίο εισόδημα, που αποτελούν περίπου το 40 τοις εκατό των εργαζομένων που κερδίζουν από 1.500 ευρώ έως 3.000 ευρώ μηνιαίως, με τον πληθωρισμό των εισοδημάτων τους θα συρθούν από το φορολογικό κλιμάκιο του 20 τοις εκατό στο υψηλότερο φορολογικό κλιμάκιο του 25 τοις εκατό μεσοπρόθεσμα. Και εκείνοι οι εργαζόμενοι με μεσαίο εισόδημα που κερδίζουν μεταξύ 3.000 και 5.000 ευρώ μηνιαίως, θα μπορούσαν τα επόμενα χρόνια να συρθούν στο υψηλότερο φορολογικό σκέλος του 30%.
Αντίθετα, τα άτομα με ετήσια εισοδήματα μεταξύ 60.000 και 80.000 ευρώ θα επωφεληθούν περισσότερο από τη φορολογική μεταρρύθμιση, καθώς ο φορολογικός συντελεστής για αυτούς τους φορολογούμενους θα μειωθεί από το 35 τοις εκατό στο 30 τοις εκατό. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτή η ομάδα περιλαμβάνει έναν σημαντικό αριθμό υψηλά αμειβόμενων υπαλλήλων του δημόσιου τομέα και των τραπεζών, καθώς και ακαδημαϊκούς, ορισμένοι από τους οποίους ήταν υπεύθυνοι για το σχεδιασμό της προτεινόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης. Υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων εδώ;
Και δεδομένης της τάσης να μην γίνει πιο προοδευτικό το σύστημα φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων, ο ανώτατος οριακός φορολογικός συντελεστής διατηρήθηκε στο 35 τοις εκατό, ο οποίος έρχεται σε αντίθεση με τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 42,5 τοις εκατό και εκείνον της Ελλάδας στο 44,0 τοις εκατό.
Ως εκ τούτου, αν και ορισμένα νοικοκυριά με χαμηλότερο και πολλά μεσαίου εισοδήματος θα ωφεληθούν από τη φορολογική μεταρρύθμιση βραχυπρόθεσμα, πιθανότατα θα υποφέρουν από πληθωρισμό και υψηλότερους φόρους που διαβρώνουν το πραγματικό τους διαθέσιμο εισόδημα μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα. Επιπλέον, η μη φορολόγηση των ατόμων με υψηλότερο εισόδημα με νέους αυξημένους συντελεστές θα συμβάλει στο να καταστεί η κατανομή των εισοδημάτων ολοένα και πιο άδικη.
Σε απάντηση, ενώ ορισμένοι βουλευτές υποστηρίζουν ότι το αφορολόγητο όριο για τα προσωπικά εισοδήματα θα πρέπει να αυξηθεί σημαντικά, θα ήταν προτιμότερο να αναπροσαρμόζονται κάθε δύο χρόνια τα αφορολόγητα όρια και τα όρια στον πληθωρισμό όπως συμβαίνει σε χώρες της ΕΕ όπως το Βέλγιο, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Σλοβακία και η Σλοβακία.
Η Κύπρος έχει καταγράψει μία από τις πιο απότομες αυξήσεις της συγκέντρωσης πλούτου στην Ευρώπη, με το 10% των κορυφαίων εισοδηματιών να βλέπει το μερίδιό τους στον εθνικό πλούτο να αυξάνεται κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες από 50,7 τοις εκατό το 2000 σε 66,7 τοις εκατό το 2023 σύμφωνα με την «World Inequality Report» (UBS20witniss, «World Inequality Report»20).
Και είναι η πολύ χαμηλή φορολογία του πλούτου, ειδικά στα ακίνητα, σε σύγκριση με τις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που έχει συμβάλει το πιο σημαντικό στη μεγάλη ανισότητα πλούτου στην Κύπρο. Μάλιστα, ο προοδευτικός φόρος της κεντρικής κυβέρνησης στην ακίνητη περιουσία καταργήθηκε πλήρως το 2017 και φόρος κληρονομιάς δεν υφίσταται.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι η φορολογική μεταρρύθμιση θα επιφέρει μια «δικαιότερη κατανομή του πλούτου» εκεί στο τίποτα στο περιεχόμενό της για την επιβολή σημαντικών φόρων επί του πλούτου. Πρόκειται για μια κραυγαλέα παράλειψη και οι Κυπριακές αρχές θα πρέπει τουλάχιστον να επαναφέρουν έναν σημαντικό ετήσιο προοδευτικό φόρο επί των ακινήτων σε ενημερωμένες αγοραίες αξίες για όχι μόνο άμβλυνση των ανισοτήτων πλούτου, αλλά και για διεύρυνση της φορολογικής βάσης όπως ζήτησε ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός.
Το αν το περιεχόμενο της προτεινόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης μπορεί να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας είναι συζητήσιμο.
Ενώ επαγγελματικοί φορείς συμπεριλαμβανομένου του Keve, του Συμβουλίου Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου και της Ciba είναι κάπως επικριτικοί για την προτεινόμενη φορολογική μεταρρύθμιση υποστηρίζοντας συγκεκριμένα ότι δεν προάγει τη φορολογική ανταγωνιστικότητα, αυτοί οι οργανισμοί θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι μεγάλες εταιρείες έχουν πολλά να κερδίσουν από τη φορολογική μεταρρύθμιση.
Πράγματι, η μεταρρύθμιση φαίνεται να επικεντρώνεται στην αλλαγή των φορολογικών συντελεστών και στην επέκταση των γενναιόδωρων φορολογικών κινήτρων για την ενίσχυση της κερδοφορίας των υφιστάμενων δημόσιων εταιρειών. Πιο συγκεκριμένα, παρόλο που ο εταιρικός φορολογικός συντελεστής έχει αυξηθεί από το 12,5 στο 15,0%, η φορολογική μεταρρύθμιση ευνοεί τις μεγαλύτερες εταιρείες, καθώς πρόκειται να καταργηθεί το πολύ κακόφημο σύστημα διανομής μερισμάτων και να μειωθεί ο φόρος στις πραγματικές πληρωμές μερισμάτων από 17 σε 5 τοις εκατό.
Επιπλέον, διατηρώντας την ειδική φορολογική μεταχείριση που ευνοεί ξένες εταιρείες και επαγγελματίες που κατοικούν πρόσφατα στην Κύπρο, οι μεγαλύτερες εταιρείες επωφελούνται δυσανάλογα. Μάλιστα, διατηρείται η μηδενική παρακράτηση φόρου στα μερίσματα που καταβάλλονται σε μη κατοίκους. Επιπλέον, οι νέοι κάτοικοι υψηλού εισοδήματος θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν 50 τοις εκατό φορολογική απαλλαγή φυσικών προσώπων και να απαλλάσσονται από τη φορολογία επί των μερισμάτων που εισπράττουν.
Ωστόσο, τα νέα φορολογικά κίνητρα για την προώθηση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας αποτελούν ευπρόσδεκτο μέρος της φορολογικής μεταρρύθμισης. Αυτά περιλαμβάνουν την επέκταση έως το 2030 της έκπτωσης υπερφόρου 120 τοις εκατό για δαπάνες Ε&Α που σχετίζονται με άυλα περιουσιακά στοιχεία (διπλώματα ευρεσιτεχνίας, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, επωνυμίες κ.λπ.) που έχει ως στόχο να ενισχύσει την καινοτομία στην Κύπρο και να ευθυγραμμιστεί με τα κίνητρα του Πλαίσιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας (IP). Επιπλέον, προτείνονται γενναιόδωρες φορολογικές ελαφρύνσεις για την προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών και επιχειρηματικότητας σε δραστηριότητες πράσινης και ψηφιακής μετάβασης.
Επιπλέον, το αρχικό κόστος για μια εταιρεία που είναι εισηγμένη σε αναγνωρισμένο χρηματιστήριο εκπίπτει πλέον φορολογικά έως και 300.000 ευρώ και στοχεύει στην αναζωογόνηση της αδρανούς κεφαλαιαγοράς με εισαγωγή νέων εταιρειών στο Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου.
Ενώ υπάρχει το ζήτημα του βαθμού στον οποίο αυτά τα κίνητρα για την προώθηση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας θα χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά ή θα καταχραστούν, το μεγαλύτερο ερώτημα είναι εάν η συγκέντρωση των φορολογικών ελαφρύνσεων για τη στήριξη των υφιστάμενων εταιρειών απλώς θα επιτρέψει σε πολλές αναποτελεσματικές επιχειρήσεις να παραμείνουν οικονομικά βιώσιμες χωρίς να αυξηθεί η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητά τους. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε με τη σειρά της να παραγκωνίσει τους πόρους, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων σε μετοχές, που απαιτούνται για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας που υποσχέθηκε η κυβέρνηση με πιο αποτελεσματικές επιχειρήσεις και μια ακμάζουσα κεφαλαιαγορά.
Η φορολογική μεταρρύθμιση προτείνει μέτρα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής, ώστε να ενισχυθεί η φορολογική συμμόρφωση και να συμβάλει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Ωστόσο, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τη σοβαρότητα των κυπριακών αρχών στην αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή τέτοιων διοικητικών μέτρων. Πράγματι, από αυτή την άποψη, οι εκτιμήσεις του κρατικού προϋπολογισμού για το 2026 έως το 2028 δείχνουν ότι οι εισπράξεις φόρου εισοδήματος από τους αυτοαπασχολούμενους που φοροδιαφεύγουν αυξάνονται κατά μόλις 1,9% σε αυτά τα τρία χρόνια, ενώ οι εισπράξεις φόρου εισοδήματος από μισθωτούς αυξάνονται κατά πολύ υψηλότερο κατά 18,4%.
Ενώ η επιτυχής αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής θα συνέβαλλε στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, θα βοηθούσε επίσης στον περιορισμό των ανισοτήτων στις αμοιβές μεταξύ των πλουσιότερων αυτοαπασχολούμενων και των λιγότερο εύπορων εργαζομένων. Και ομοίως, η επαναφορά ενός προοδευτικού φόρου επί των ακινήτων θα διεύρυνε τη φορολογική βάση και θα συμβάλει στη μείωση των ανισοτήτων πλούτου.
Η προτεινόμενη φορολογική μεταρρύθμιση θα πρέπει να αναθεωρηθεί ουσιαστικά, προκειμένου τα προτεινόμενα μέτρα της να είναι συμβατά με τους επίσημα δηλωμένους στόχους της δημιουργίας δικαιότερης κατανομής εισοδήματος και πλούτου, πιο ανταγωνιστικής οικονομίας και διεύρυνσης της φορολογικής βάσης που απαιτείται για τη χρηματοδότηση σημαντικών δημοσιονομικών προκλήσεων μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα. However, in effecting the above recommended fundamental amendments, such as changing tax brackets and reintroducing an annual tax on immovable property tax on updated market values, much time and analysis would be required, making it impossible for MPs to approve the tax reform by January 1, 2026.
