Κάθε χρόνο, στις "εθνικές" ημέρες εορτασμού και μνήμης, που χαρακτηρίζονται χωριστά στη βόρεια και νότια Κύπρο, οι πολιτικοί ανατρέπουν τις σκονισμένες παλιές ομιλίες που απεικονίζουν το νησί όπως ορίζονται ακόμα από τις συνταγματικές κοινότητες του 1960: τους ελληνικούς κυπριακούς, τους Τουρκικούς Κύπριους, τους Αρμενιούς, τους Μαρωνίτες και τους Λατίν. Έχω νέα για αυτούς - είστε δεκαετίες ξεπερασμένες.
Η σημερινή Κύπρο είναι πολύ πιο ποικιλόμορφη. Στον Βορρά και του Νότου, οι άνθρωποι από δεκάδες χώρες έχουν κάνει το νησί το σπίτι τους. Πολλοί είναι πολίτες ή μόνιμοι κάτοικοι, φορολογούμενοι, φοιτητές ή παιδιά που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Κύπρο που δεν έχουν γνωρίσει ποτέ άλλη χώρα. Ωστόσο, παραμένουν αποκλεισμένοι από την πολιτική εκπροσώπηση, τα ίσα δικαιώματα και τον δημόσιο λόγο που εξακολουθεί να φαντάζει την Κύπρο ως παγωμένη το 1960.
Στον Νότο, τα στοιχεία του Eurostat από τις αρχές του 2023 δείχνουν ότι οι αλλοδαποί αποτελούνται από το 19,9 % του πληθυσμού-10,1 % από άλλες χώρες της ΕΕ και το 9,8 % από τις χώρες μη ΕΕ. Από την άποψη των κατοίκων που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, ο αριθμός ανήλθε στο 22,7 %, τοποθετώντας την τρίτη υψηλότερη από την Κύπρο στην ΕΕ, πίσω από το Λουξεμβούργο και τη Μάλτα. Αυτά τα ποσοστά μπορεί να είναι ήδη υψηλότερα τώρα λόγω περαιτέρω μετανάστευσης το 2023 και το 2024, συμπεριλαμβανομένων πολλών Ισραηλινών και Συρίων που εγκαταλείπουν τις συγκρούσεις.
Οι μετανάστες, σήμερα, προέρχονται από όλο τον κόσμο. Οι κοινότητες περιλαμβάνουν τους Ρώσους, τους Λευκορωσιανούς, τους ηπειρωτικούς Έλληνες, τους Βρετανούς, τους Ουκρανοί, τους Ρουμάνους, τους Βουλγαρούς, τους Ινδιάνους, τους Σρι Λάνκα, τους Φιλιππινέζους, τους Βιετναμέζους, τους Συριακούς, τους Ισραηλινούς, τους Νιγηριανούς, τον Δρ Κονγκό, τη Ζιμπάμπουε, το Καμερούν, τους Γκανα, τους Σομαλείς, το Σουδάν, τη Σέρρα Λεόνε και το Κένια. Οι μικρές ιστορικές μειονότητες, οι Αρμένιοι, οι Μαρονίτες και οι Λατίνοι έχουν εξομοιωθεί σε μεγάλο βαθμό στην ελληνική Κυπριακή Εταιρεία και μειώνονται σε αριθμό από το 1960. Οι νεοφερμένοι αποτελούν τώρα ένα σημαντικό μέρος του σύγχρονου κοινωνικού ιστού.
Στο βορρά, λείπουν αξιόπιστα στοιχεία απογραφής, με τον τελευταίο αριθμό να διεξάγεται το 2011. Εκτιμάται ότι 30.000 Τουρκικοί ηπειρωτικοί άποικοι πολιτογραφήθηκαν μετά το 1975. Ακολούθησαν οι επακόλουθοι τουρκικοί μετανάστες. Οι εκτιμήσεις υποδηλώνουν ότι περίπου 60.000-70.000 πολίτες της Τουρκικής ηπειρωτικής προέλευσης ζουν τώρα στο βορρά, περίπου το 20-24 % του πληθυσμού. Επιπλέον, περίπου 78.000 Τούρκοι υπήκοοι βρίσκονται στο βορρά ως προσωρινοί εργαζόμενοι, φοιτητές ή μετανάστες χωρίς έγγραφα, οι οποίοι δεν είναι επιλέξιμοι να συμμετάσχουν σε δημοκρατικές διαδικασίες.
Αλλά οι Τούρκοι υπήκοοι δεν είναι πλέον οι μόνοι μετανάστες. Ο Βορράς φιλοξενεί τώρα ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων από το Τουρκμενιστάν, το Καζακστάν, το Κιργιζιστάν, το Αζερμπαϊτζάν, τη Νιγηρία, το Κονγκό, τη Ζιμπάμπουε, το Καμερούν, τη Γκάνα, τη Σωσία, τη Σουδάν, την Κένυα, το Πακιστάν, την Ινδία, το Μπαγκλαντ Βιετνάμ. Πολλοί έρχονται να σπουδάσουν ή να εργαστούν, αλλά μερικοί καταλήγουν να μένουν, συχνά ζουν επισφαλώς στα περιθώρια, που χρησιμοποιούνται ευρέως ως φθηνή εργασία. Οι εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι ο πληθυσμός που γεννήθηκε στο εξωτερικό στο βορρά μπορεί να κυμαίνεται από 25 έως 45 % του πληθυσμού.
Αυτό το άρθρο δεν είναι μια μελέτη στα δημογραφικά στοιχεία, αλλά αυτά τα στοιχεία, όσο ασαφή, υπογραμμίζουν μια απλή αλήθεια: η Κύπρος δεν είναι πλέον μια διμονική κοινωνία. Είναι πολυπολιτισμική και οποιαδήποτε βιώσιμη λύση πρέπει να αντικατοπτρίζει αυτή την πραγματικότητα.
Στο βορρά, πολλοί μετανάστες δεν διαθέτουν νομική προστασία, πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη ή ασφαλή απασχόληση. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερη ευπάθεια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που απασχολούνται στο σεξουαλικό εμπόριο και στην μη ρυθμιζόμενη φροντίδα. Οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι της υποσαχάρια έχουν αναφέρει ρατσισμό και εκμετάλλευση. Οι Σύριοι και οι Παλαιστίνιοι έχουν λανθαστεί χωρίς καθεστώς ή υποστήριξη. Ακόμη και τα παιδιά που γεννιούνται στο βορρά για τους μετανάστες γονείς μπορούν να στερηθούν την ιθαγένεια, αφήνοντας κάποιες απάθειες.
Οι μετανάστες στο νότο του νησιού δεν είναι καλύτεροι. Πολλοί μετανάστες αντιμετωπίζουν διακρίσεις, εκμετάλλευση και ακόμη και βία. Οι αλλοδαποί εργαζόμενοι από χώρες όπως οι Φιλιππίνες, η Σρι Λάνκα, το Βιετνάμ, η Ινδία, το Καμερούν και η Συρία συχνά καλύπτουν χαμηλές πληρωμένες, επισφαλείς θέσεις εργασίας ως εγχώριους βοηθούς, φροντιστές ή εργαζόμενους στα αγροκτήματα. Παρά τον βασικό τους ρόλο στην κοινωνία, πολλοί υπομένουν σκληρές συνθήκες εργασίας, περιορισμένη νομική προστασία και κοινωνικό αποκλεισμό. Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν επίσης φυσικές επιθέσεις στους οδηγούς παράδοσης μεταναστών και σε άλλους εργαζόμενους, υπογραμμίζοντας ένα ενοχλητικό υπόγειο ρεύμα του ρατσισμού που παραμένει σε μεγάλο βαθμό απροσδόκητο από τις αρχές.
Οι πολιτικοί και από τις δύο πλευρές συνεχίζουν να αποκλείουν αυτούς τους πληθυσμούς από την κοινωνική συζήτηση, αρνούμενος το μερίδιό τους στο μέλλον της Κύπρου. Ωστόσο, τα παιδιά των Αφρικανών φοιτητών στη Λευκωσία, τα εγγόνια των Τούρκων εποίκων στην Αμμάγουστ, οι οικιακοί εργαζόμενοι της Φιλιππίνας στη Λεμεσό και οι Έλληνες συνταξιούχοι στην Πάφα ζουν εδώ. Δουλεύουν, μελετούν, πληρώνουν ενοίκια και αυξάνουν τις οικογένειες. Είναι μέρος της ιστορίας της Κύπρου, αν οι πολιτικοί το αναγνωρίζουν ή όχι.
Οι δημοκρατικές δομές τόσο των ελληνικών κυπριακών όσο και των τουρκικών κυπριακών πλευρών απέτυχαν να συμβαδίσουν. Παρά αυτές τις δημογραφικές μετατοπίσεις, η πολιτική εκπροσώπηση παραμένει κλειστή για τους περισσότερους μη-γκρεμίους Κύπριους και τους μη Τουρκικούς Κύπριους. Υπάρχει μικρή εκπροσώπηση των μεταναστών ή των μειονοτικών κοινοτήτων σε κυβερνητικό επίπεδο. Τα τοπικά συμβούλια σπάνια περιλαμβάνουν φωνές μεταναστών. Χωρίς εκπροσώπηση, τα παράπονα πάνε ανήκουστα και αδικίες χωρίς αμφισβήτηση.
Αυτό δεν είναι μόνο ένα πολιτικό ζήτημα. Πρόκειται για ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εάν οι δύο πλευρές της Κύπρου θέλουν να γίνουν σύγχρονες, ειρηνικές, δημοκρατικές κοινωνίες, πρέπει να αναγνωρίσουν ότι τα δικαιώματα ανήκουν σε όλους τους ανθρώπους, όχι μόνο στις κύριες εθνοτικές ομάδες. Ακόμη και αν οι κάτοικοι δεν έχουν δικαιώματα ψήφου που απολαμβάνουν όσοι έχουν ιθαγένεια, έχουν το δικαίωμα αξιοπρέπειας, συμπερίληψης και ισότητας ενώπιον του νόμου, ανεξάρτητα από την καταγωγή, το χρώμα ή το πιστεύω. Μέχρι σήμερα, καμία πλευρά δεν μπορεί να είναι περήφανη για το ρεκόρ της σε αυτό.
Η πολυπολιτισμικότητα στην Κύπρο δεν είναι μια εκτροπή που θα εξαφανιστεί μαγικά. Όπως σχεδόν κάθε άλλη χώρα, είναι το νέο φυσιολογικό. Η προσκόλληση σε ξεπερασμένα πλαίσια του Τουρκικού-γκρεμίου δι-κομμουνισμού, ενώ αγνοεί δεκάδες χιλιάδες πολίτες και κατοίκους, είναι τόσο άδικη όσο και στρατηγικά αυτοκαταστροφική.
Η διαρκή ειρήνη και αρμονία δεν θα προέρχεται από παλιούς αντιπάλους που υποστηρίζουν τα αρχαϊκά ιδεώδη του ελληνισμού και του τουρκισισμού. Θα προέλθει από μια νέα πολυπολιτισμική γενιά, που γεννήθηκε από πολλές καταβολές, μοιράζοντας καθολικές ανθρώπινες αξίες, απαιτώντας ένα μέλλον που βασίζεται σε ίσα δικαιώματα για όλους.
Ο Fahri Zihni είναι πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου των Τουρκικών Κυπριακών Συλλόγων (Ηνωμένο Βασίλειο), πρώην σύμβουλος πολιτικής στο γραφείο του Υπουργικού Συμβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου και πρώην πρόεδρος της Εταιρείας Διοίκησης ΤΠΕ το Ηνωμένο Βασίλειο.
