Στις μέρες του 2016, όταν φαινόταν να υπάρχουν ακόμα ελπίδες για πρόοδο στις συνομιλίες για το Κυπριακό, το πρόγραμμα Imagine πρόσφερε τη δυνατότητα να γυρίσει σελίδα στις συνήθεις παγιωμένες αφηγήσεις και στις δύο πλευρές.
Το Imagine, που ξεκίνησε από τον Σύνδεσμο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας (AHDR) υπό την αιγίδα της δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής Παιδείας, συγκέντρωσε χιλιάδες μαθητές και εκατοντάδες δασκάλους από την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα.
Το πρόγραμμα λειτουργούσε σε μεγάλο βαθμό μέσω του Home for Cooperation, ενός χώρου διεξαγωγής δίπλα στο ερειπωμένο πλέον ξενοδοχείο Ledra Palace, επιτρέποντας δραστηριότητες στην ουδέτερη ουδέτερη ζώνη.
Οι μέθοδοι του περιελάμβαναν εργαστήρια και ασκήσεις συγκρότησης ομάδας που ενθάρρυναν την ενσυναίσθηση και τη συνεργασία μεταξύ των Κυπρίων που διαφορετικά θα μπορούσαν να μεγαλώσουν και να μην ασχολούνται ποτέ με αυτούς στην άλλη πλευρά του χάσματος.
Ένα πιλοτικό πρόγραμμα ξεκίνησε το σχολικό έτος 2016-2017 και ακόμη και μετά τη θεαματική συντριβή των συνομιλιών για την Κύπρο στο Crans-Montana το 2017, το έργο Imagine επιβίωσε μέχρι τον Οκτώβριο του 2022 όταν ο τότε Τουρκοκύπριος ηγέτης Ersin Tatar αποσύρθηκε μονομερώς από τη δικοινοτική συνιστώσα.
Η μονοκοινοτική εκπαίδευση εκπαιδευτικών για Ελληνοκύπριους παρέμεινε και οι δικοινοτικές συνεδρίες συνεχίστηκαν τα Σαββατοκύριακα και μετά τις ώρες του σχολείου.
Το πρόγραμμα επανήλθε στο κοινό μετά την πρόσφατη εκλογή του Τουφάν Ερχουρμάν, η οποία αναζωογόνησε τις προσδοκίες ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά μπορεί να επαναλάβει τη συμμετοχή.
Η κυβέρνησή του αναμένεται να διορίσει νέα μέλη στην Τεχνική Επιτροπή Εκπαίδευσης για το πρόγραμμα, ένα βήμα που οι εκπαιδευτικοί και στις δύο πλευρές θεωρούν απαραίτητο για τη διευκόλυνση της επανένταξης.
Ανεξάρτητα από το χάσμα, οι Τουρκοκύπριοι δάσκαλοι παραμένουν αισιόδοξοι, παρά το γεγονός ότι το σήμα ήταν παγωμένο πριν από περίπου τρία χρόνια.
Η Cansu Karsili, εκπαιδευτικός AHDR και καθηγήτρια γεωγραφίας στην Αμμόχωστο, θυμήθηκε με αγάπη το μνημειώδες ενδιαφέρον όταν ανακοινώθηκε το πρόγραμμα το 2017 και τώρα περιμένει με ανυπομονησία τον διορισμό νέων μελών του διοικητικού συμβουλίου.
Η Hale Silifkeli, συμπρόεδρος του AHDR και καθηγήτρια αγγλικών στην Κερύνεια, παρατήρησε από πρώτο χέρι τη βαθιά επίδραση του προγράμματος στους μαθητές της με ευρύτερες προοπτικές, αναγνώριση κοινών εμπειριών και αναδυόμενη αίσθηση ενσυναίσθησης.
Και οι δύο μίλησαν για το πόσο απελπισμένοι δάσκαλοι και μαθητές ήταν να το δουν να ξαναρχίζει.
Σχεδόν μια δεκαετία από την έναρξή του, ωστόσο, το πρόγραμμα αντιμετωπίζει αβέβαια νερά.
Αυτό δεν προέρχεται από την επιφυλακτικότητα των γονέων, ούτε από τους δασκάλους που κρύβουν το πρόγραμμα σπουδών του, αλλά όπως συμβαίνει συχνά, ο πολιτικός μηχανισμός αποφάσισε ότι η εκπαίδευση ήταν λιγότερο σημαντική από τον εκλογικό λογισμό.
Ο Μιχαλίνος Ζεμπύλας, Ελληνοκύπριος συμπρόεδρος της Τεχνικής Επιτροπής για την Παιδεία εξέφρασε την αυξανόμενη απογοήτευση για την αδράνεια της κυβέρνησης.
«Πείτε ό,τι θέλετε για την τουρκοκυπριακή θέση στην αποχώρηση, αλλά τουλάχιστον ήταν συνεπής· αυτή της Δημοκρατίας δεν είναι», είπε.
Εγκύκλιοι προς τα σχολεία δεν έχουν εκδοθεί και η λεκτική υποστήριξη από την κυβέρνηση στον δημόσιο διάλογο είναι εμφανώς απούσα.
Τα εργαστήρια των εκπαιδευτικών αγνοούνται και οι επανειλημμένες εγκρίσεις από τα Ηνωμένα Έθνη για το πρόγραμμα ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης, αντιμετωπίζονται ως θέμα ευκολίας και όχι υποχρέωσης.
«Πώς προορίζεται να συζητήσουμε σοβαρά περίπλοκα ζητήματα αν δεν μπορούμε καν να συμφωνήσουμε σε κάτι τόσο απλό όσο αυτό;» ρωτάει ο Ζεμπύλας, η οργή του έκδηλη.
Ο Λοΐζος Λουκαΐδης, διευθυντής του AHDR, τόνισε περαιτέρω ότι οι «επισκέψεις μελέτης», που συχνά λανθασμένα χαρακτηρίζονται στον Τύπο και τους δεξιούς κύκλους ως «εκδρομές», δεν είχαν ποτέ πολιτικό χαρακτήρα.
«Ήταν προσεκτικά σχεδιασμένες εκπαιδευτικές εμπειρίες, εξερευνώντας την πολιτιστική κληρονομιά και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, πάντα με την εθελοντική έγκριση των γονέων», είπε ο Λουκαΐδης.
Εν τω μεταξύ, οι Ελληνοκύπριοι γονείς, χωρίς να έχουν αντίρρηση, συνέχισαν να προσφέρουν εθελοντικά τα παιδιά τους ομαδικά.
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου, πρώην διευθυντής του δημοτικού σχολείου Αγίας Νάπας, θυμήθηκε πώς το άγχος των γονιών για τη «συνάντηση με το άγνωστο», γρήγορα αντικαταστάθηκε από τον ενθουσιασμό και τον θαυμασμό για τον αντίκτυπο του προγράμματος.
«Τα παιδιά δεν αγανακτούν όπως συνηθίζουν οι ενήλικες· απλώς παίζουν», παρατήρησε.
«Τα οφέλη του προγράμματος ήταν αμέτρητα, αυτές οι δραστηριότητες δημιούργησαν δεσμούς που μεταφέρθηκαν στο σπίτι και διαμόρφωσαν πραγματικά τις συμπεριφορές της οικογένειας στο σύνολό τους».
Η Κούλλα Αριστοδήμου, που διδάσκει στη συντηρητική επαρχία του Ακακίου, απηχούσε το αίσθημά του.
«Οι θέσεις διεκδικήθηκαν με ανυπομονησία από μαθητές και το πρόγραμμα του Σαββατοκύριακου δεν εξασφάλιζε καμία παρέμβαση στο κανονικό ωράριο του σχολείου», είπε.
Οι γονείς έδιναν πάντα τη συγκατάθεσή τους και οι δάσκαλοι ανέφεραν απτές αλλαγές στη στάση των μαθητών μετά τις δεσμεύσεις.
Τα παιδιά, φαίνεται, κατανοούσαν τη συνεργασία πολύ πιο εύκολα από τους υπαλλήλους που τους προεδρεύουν.
Ωστόσο, η παραπληροφόρηση χρησιμοποιήθηκε βιαστικά από τα κόμματα που προσπάθησαν να σβήσουν τις προσπάθειες του προγράμματος και η σιωπή από το υπουργείο Παιδείας απλώς ενίσχυσε αυτό.
Το υπουργείο, μιλώντας στην Sunday Mail, επέμεινε ότι η θέση του είναι μόνο η διάδοση πληροφοριών προγράμματος στις σχολικές επιτροπές.
Σταμάτησε να μην εγκρίνει το ίδιο το πρόγραμμα και απέρριψε ανοιχτά τις επισκέψεις σε όλο το χάσμα με οποιαδήποτε ιδιότητα.
Αυτό περιλαμβάνει, καθοριστικά, ακόμη και την ουδέτερη ζώνη ασφαλείας Home for Cooperation, αφήνοντας τους δασκάλους και τους διαχειριστές σε αδιέξοδο.
Η στρατηγική ασάφεια της κυβέρνησης αφήνει την πρωτοβουλία σε αδιέξοδο, υπονομευμένη από αυτό που πολλοί θεωρούν ως βραχυπρόθεσμους πολιτικούς ελιγμούς για να υποστηρίξουν το εθνικιστικό στοιχείο.
«Αυτό που μένει να φανεί τώρα είναι η πολιτική βούληση», είπε ο Ζεμπύλας.
"Οι δάσκαλοι έχουν εφαρμόσει αυτό το πρόγραμμα για χρόνια, οι μαθητές το έχουν αγκαλιάσει και οι γονείς το υποστήριξαν με συνέπεια. Ο μόνος δισταγμός προέρχεται από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία."
Το διακύβευμα δεν είναι αφηρημένο. Η Imagine έχει εκπαιδεύσει περισσότερους από 8.200 μαθητές και 2.600 δασκάλους μέχρι σήμερα, ενισχύοντας τόσο την κατανόηση όσο και την κριτική σκέψη.
Ήταν διεθνώς αναγνωρισμένο, λαμβάνοντας το GENE Global Education Award το 2021.
Εμπειρικά στοιχεία δείχνουν ότι αυτά τα προγράμματα λειτουργούν και η πληθώρα των ανεκδότων από τους δασκάλους σίγουρα δίνει την αξιοπιστία του.
Η Αλεξάνδρα Ατταλίδη, πρόεδρος του Volt και ένας από τους πρώτους βουλευτές που υποστήριξαν δημόσια το Imagine στην ίδρυσή του, επανέλαβε τις ανησυχίες του Ζεμπύλα για το εάν οι πολιτικοί ηγέτες μπορούν να συνδυάσουν τις δεσμεύσεις τους με συγκεκριμένη δράση.
«Πρέπει να υποστηρίζουμε ενεργά πρωτοβουλίες που καλλιεργούν μια κουλτούρα ειρήνης, όχι να αποστασιοποιούμαστε αθόρυβα από αυτές», επέμεινε. «Προγράμματα όπως το Imagine επιτρέπουν στους νέους να προσεγγίσουν την ιστορία με περιέργεια παρά με φόβο και με ενσυναίσθηση και όχι διχασμό».
